Χρονολόγιον Βυζαντινής Ιστορίας

Συνοπτική παρουσίασις των ιστορικών γεγονότων που έλαβαν χώρα κατά τη βυζαντινή περίοδο

283-305 Διοκλητιανός

Πολλοί θεωρούν ότι οι διοικητικές και θεσμικές αλλαγές στις οποίες προέβη στις αρχές της βασιλείας του ο ρωμαίος αυτοκράτορας Διοκλητιανός σηματοδοτούν την αρχή της «βυζαντινής» εποχής.

306-324 Βασιλεία του Κωνσταντίνου στη Ρώμη

313 Έκδοση των «αποφάσεων» των Μεδιολάνων

Το 313 ο Κωνσταντίνος σε συνεργασία με τον Λικίνιο εξέδωσε —από τα Μεδιόλανα σύμφωνα με την παράδοση— κείμενο που διασφάλιζε την αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας των υπηκόων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι «αποφάσεις των Μεδιολάνων» είναι ευρύτερα γνωστές και ως το «Διάταγμα των Μεδιολάνων».

324 Ο Κωνσταντίνος Α΄, μόνος ρωμαίος αυτοκράτορας 

Μια περίοδος εμφύλιου πολέμου ολοκληρώνεται με νίκη του Κωνσταντίνου Α΄ ο οποίος παραμένει μονοκράτορας. Ταυτόχρονα αποφασίζει να συντηρήσει και να επεκτείνει την ελληνική πόλη Βυζάντιο, αρχαία αποικία των Μεγαρέων στις ακτές του Βοσπόρου, για να μεταφέρει εκεί την πρωτεύουσά του. Η μεταφορά της πρωτεύουσας συνοδεύτηκε κι από σειρά αλλαγών στη δημόσια διοίκηση, στον δημοσιονομικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα κι ακόμα στη διάρθρωση του αυτοκρατορικού στρατού.

325 Η Α΄Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας 

Η πρώτη συνάθροιση του ανώτατου χριστιανικού κλήρου από όλη την αυτοκρατορία πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας μετά από πρόσκληση του Κωνσταντίνου Α΄. Η Σύνοδος στην οποία προήδρευσε ο αυτοκράτορας, καταδίκασε την αίρεση του Αρείου και συνέταξε τα τρία πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως. [Έκτοτε οι Οικουμενικές Σύνοδοι συγκαλούνταν από τον εκάστοτε αυτοκράτορα και προεδρεύονταν από αυτόν, δηλώνοντας την ισχυρή σύνδεση της κοσμικής με τη θρησκευτική εξουσία.] Η αίρεση του Αρείου (Αρειανισμός), αν και καταδικάστηκε από τη Σύνοδο εξακολούθησε να ελκύει οπαδούς, ακόμα και μεταξύ των αυτοκρατόρων, κατά τους επόμενους αιώνες.

330 Τα επίσημα εγκαίνια της Κωνσταντινουπόλεως 

Στις 11 Μαΐου 330 ο Κωνσταντίνος Α΄ εγκαινίασε επισήμως την Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Ρώμη, το ανανεωμένο δηλαδή Βυζάντιο —η πόλη κοσμήθηκε και επεκτάθηκε μεταξύ 324 και 330. Από τον Μάιο του 330 εγκαταστάθηκαν εκεί ο αυτοκράτορας και μέρος της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, μέλη της οποίας αποτέλεσαν λίγο αργότερα και τη νέα Σύγκλητο που συγκροτήθηκε εκεί. Η μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη σηματοδοτεί για τους περισσότερους μελετητές την αρχή της Βυζαντινής εποχής. Στη νέα Ρώμη εφαρμόστηκαν οι τροποποιημένοι Κωνσταντίνειοι κανόνες διοίκησης σε συνδυασμό με πρακτικές που αυτούσιες μεταφέρθηκαν από την Παλαιά. Για παράδειγμα εκεί εφαρμόστηκαν, το Jus Italicum, το Ιταλικό δίκαιο, που εξασφάλισε στην Πόλη το ίδιο αφορολόγητο καθεστώς το οποίο έως τότε απολάμβανε μόνο η Ιταλία, η διανομή σιτηρών σε φθηνές τιμές αλλά και η καθημερινή δωρεάν διανομή μιας μερίδας άρτου σε κάθε κάτοικο της πόλης.

337-361 Βάρβαροι στον Βορρά, Πέρσες στην Ανατολή και η επικράτηση του Αρειανισμού

Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Α΄ οι απόγονοί του, γιοι και λοιποί συγγενείς, επιδόθηκαν σε αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας, η οποία τελικώς παρέμεινε στα χέρια των τριών γιών του αρχικά (337), των δύο εξ αυτών λίγο αργότερα (340) και του ενός, του Κωνστάντιου (353), στη συνέχεια. Οι αλλαγές στην εξουσία σήμαναν και αλλαγές στην αντιμετώπιση του νέου δόγματος αφού οι δύο από τους γιους του Κωνσταντίνου που διοικούσαν τα δυτικά μέρη υποστήριζαν την Ορθοδοξία, ενώ ο τρίτος, που καταρχάς διοικούσε την Ανατολή και τελικά όλη την αυτοκρατορία ως μονοκράτωρ, ο Κωνστάντιος, υποστήριζε τον Αρειανισμό, τον οποίο και επέβαλε ως επίσημο δόγμα του κράτους με τις Συνόδους του Αριμινίου (Ρίμινι) το 359 και της Κωνσταντινουπόλεως το 360. Η προσωρινή επικράτηση του Αρειανισμού έμελλε να επηρεάσει μακροπρόθεσμα το κράτος σε πτυχές όχι απαραίτητα θρησκευτικές. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι οι Γότθοι που εκχριστιανίστηκαν περί το 341 ασπάστηκαν τον Αρειανισμό και όχι την Ορθοδοξία, στο μέλλον, όταν Βυζάντιο προσανατολίστηκε οριστικά προς την Ορθοδοξία αντιμετωπίζοντας τον Αρειανικό δόγμα ως αίρεση, δυσχέρανε τις διπλωματικές επαφές με τα Γερμανικά φύλα (με τους αρειανούς δηλαδή Γότθους). Πάντως κατά την περίοδο των διαδόχων του Κωνσταντίνου οι ορθόδοξοι δεν διώχθηκαν σε αντίθεση με τους πάσης φύσεως ειδωλολάτρες οι οποίοι κυνηγήθηκαν ανελέητα. Την ίδια εποχή στο σύνορο του Ρήνου οι Αλαμανοί, στο σύνορο του Δούναβη οι Σαρμάτες και οι Κουάδοι και στα ανατολικά άκρα της αυτοκρατορίας ο Πέρσης βασιλιάς Σαπώρης αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς.

357 Ο Κωνστάντιος Β΄ εξισώνει τις Συγκλήτους Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης

361-363 Ιουλιανός ο Παραβάτης ή Αποστάτης ή Εστεμμένος Φιλόσοφος

Στα λίγα έτη της βασιλείας του επιχείρησε χωρίς μεγάλη επιτυχία να ενισχύσει τα κλασικά γράμματα, τη φιλοσοφία και τις αρχαίες θρησκείες εις βάρος του Χριστιανισμού. Οι μεταγενέστεροι κατηγορώντας τον για τις πνευματικές και θρησκευτικές επιλογές του, απαξίωσαν το ενδιαφέρον που εκδήλωσε για την αυτοκρατορία επιχειρώντας να βελτιώσει τα οικονομικά και τη διοίκηση. Σε αυτό το πλαίσιο περιόρισε τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, τροποποίησε τις μεθόδους ανεφοδιασμού του στρατεύματος και φρόντισε για τις τακτικές καταβολές των μισθών στους στρατιώτες. Βελτίωσε επίσης το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης, ενώ ενίσχυσε τους αστικούς θεσμούς αλλά και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

363-364 Ιοβιανός

Η αυτοκρατορία υποχρεώθηκε να υπογράψει επαχθή συνθήκη ειρήνης με την Περσία και να παραχωρήσει σε αυτήν μεγάλες εκτάσεις γης στη Μεσοποταμία.

364-378 Βάλης στην Ανατολή και Βαλεντινιανός (364-375) στη Δύση

Οι αδελφοί αυτοκράτορες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις διαρκείς επιδρομές των βαρβάρων στον Βορρά (Σαξόνων στη Βρετανία, Αλαμανών στον Ρήνο, Σαρματών στην Παννονία και Βησιγότθων στο σύνορο του Δούναβη) και των Περσών στην Ανατολή.Στα 15 αυτά χρόνια καταβλήθηκε προσπάθεια για την πάταξη της διαφθοράς μεταξύ των υπαλλήλων ενώ ελήφθησαν νομοθετικά μέτρα αφενός για την προστασία των αδυνάτων κι αφετέρου για τον περιορισμό της μεγάλης ιδιοκτησίας.

379-395 Θεοδόσιος Α΄ και Βαλεντινιανός Β΄ (375-392)

Κατά τα πρώτα έτη της βασιλείας του ο Θεοδόσιος συνήψε συνθήκη με τους Γότθους (foedus) και επέτρεψε την εκτεταμένη εγκατάστασή τους σε αυτοκρατορικά συνοριακά, κυρίως, εδάφη. Οστρογότθοι εγκαταστάθηκαν στην Παννονία και Βησιγότθοι στη Μοισία και τη Θράκη ως φοιδεράτοι σε καθεστώς φορολογικής και διοικητικής ανεξαρτησίας, λαμβάνοντας εδάφη να καλλιεργούν, και υπόσχεση για ετήσιες κρατικές χορηγίες, με αντάλλαγμα να προστατεύουν τα σύνορα από τις εισβολές και να ακολουθούν τον αυτοκρατορικό στρατό σε περίπτωση πολέμου. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εγκατάστασή τους στην αυτοκρατορική επικράτεια ήταν ο μαζικός τους εκχριστιανισμός. Ο Θεοδόσιος, σε αντίθεση με τους περισσότερους προκατόχους του αυτοκράτορες ήταν ορθόδοξος, και μάλιστα φανατικός. Για να προωθήσει την ορθόδοξη πίστη συγκάλεσε, το 381, την Β΄ Οικουμενική σύνοδο που καταδίκασε τις αιρέσεις, ενώ στη συνέχεια κήρυξε την Ορθοδοξία ως επίσημη θρησκεία του κράτους και εξαπέλυσε διώξεις κατά των ειδωλολατρών και των αιρετικών. Η δυναμική φορολογική και φοροεισπρακτική πολιτική του, η φιλογοτθική στάση του μαζί με την αδυναμία του να ελέγξει τους δυνατούς, δυσαρεστούσε τους υπηκόους και οδηγούσε τους λιγότερο προνομιούχους σε ένδεια και απελπισία με αποτέλεσμα να επαναστατούν συχνά. Η πιο γνωστή επανάσταση της εποχής του, η οποία έλαβε χώρα το 390 στη Θεσσαλονίκη, ήταν μια λαϊκή εξέγερση που κατέληξε, μετά από διαταγή του, στη σφαγή ή επτά ή δεκαπέντε χιλιάδων πολιτών στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης.

381 Η Β΄Οικουμενική Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη

Η Σύνοδος κλήθηκε να εξετάσει τις απόψεις ιεραρχών και θεολόγων που προωθούσαν ασυμβίβαστες με το ορθόδοξο δόγμα ερμηνευτικές προσεγγίσεις για τον Θεό και την πίστη. Η Σύνοδος καταδίκασε, μεταξύ αρκετών άλλων, ως αιρέσεις τις θεωρίες του Αρείου και του Μακεδονίου. Ταυτόχρονα διακήρυξε το «ομοούσιον» του Αγίου Πνεύματος και συμπλήρωσε τα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως.

395 Η οριστική διαίρεση της αυτοκρατορίας

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Α΄ και των διαδόχων του (Κωνσταντίνου Β΄, Κώνστα, Κωνσταντίου Β΄, Ιουλιανού και Ιοβιανού), αν και πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας ήταν η Κωνσταντινούπολη, στη Ρώμη εξακολουθούσε να συνεδριάζει και η παλαιά Σύγκλητος, ενώ ο θεσμός των συναυτοκρατόρων διευκόλυνε την αποσπασματική διακυβέρνηση του κράτους και την ταυτόχρονη λειτουργία πολλών κέντρων εξουσίας. Μετά τον θάνατο του Ιοβιανού, οι αδελφοί Βάλης και Βαλεντινιανός κυβέρνησαν από την Κωνσταντινούπολη και τη Ρώμη το ανατολικό και το δυτικό τμήμα του κράτους αντίστοιχα. Από το 378 και για ένα περίπου χρόνο η εξουσία ασκήθηκε από ένα μόνο αυτοκράτορα (τον Γρατιανό) ο οποίος κυβερνούσε από τη Δύση το σύνολο του κράτους, αφού ο διάδοχος του θρόνου της Δύσης Βαλεντινιανός Β΄ ήταν ακόμα ανήλικος, έως τη στιγμή που στην Ανατολή ανακηρύχθηκε ο Θεοδόσιος Α΄. Από το 383, που δολοφονήθηκε ο Γρατιανός, και για 20 περίπου χρόνια ο Θεοδόσιος κυβέρνησε σαν να είχε την απόλυτη ευθύνη για την αυτοκρατορία, παρόλο που τη διοίκηση του δυτικού τμήματος διεκδίκησαν και αρκετοί σφετεριστές, οι οποίοι επιτυχώς αντιμετωπίστηκαν τελικά δια των όπλων, αλλά και ο νόμιμος αυτοκράτορας, ο Βαλεντινιανός Β΄ , που από τη στιγμή της ενηλικίωσής του και έως το 392 που αποβίωσε κυβερνούσε τη Δύση άλλοτε από τη Βιέννη κι άλλοτε από τα Μεδιόλανα. Ο Θεοδόσιος όρισε διαδόχους για τα δύο τμήματα του κράτους τον μικρό γιο του Ονώριο (395-428) στη Δύση και τον πρωτότοκο Αρκάδιο (395-408) στην Ανατολή. Η διαίρεση αυτή έχει χαρακτηριστεί από την επιστήμη ως οριστική όχι μόνον επειδή τα δύο τμήματα του κράτους είχαν απωλέσει σε ικανό βαθμό την αίσθηση της ενότητας αλλά γιατί η πραγματικότητα και οι αντικειμενικές δυσκολίες δεν επέτρεπαν σε κάποιον που είχε ως έδρα την Κωνσταντινούπολη να ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στη Δύση.

408-450 Θεοδόσιος Β΄ ο μικρός

Στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας σημειώθηκαν σοβαρές συγκρούσεις με την Περσία με αντικείμενο διεκδίκησης την Αρμενία. Στο Δούναβη καταρχήν (414) και στα Βαλκάνια στη συνέχεια (442 κ.ε.) οι Ούννοι επιχειρούσαν επιδρομές με ανυπολόγιστες για το κράτος συνέπειες. Το πρόβλημα χωρίς να μπορεί να επιλυθεί αποτελεσματικά αντιμετωπιζόταν πρόσκαιρα με τη σύναψη ταπεινωτικών για το Βυζάντιο ανακωχών οι οποίες έναντι υπέρογκων ποσών του εξασφάλιζαν προσωρινή ειρήνη.

410 Η Ρώμη καταλύεται από τον Βησιγότθο Αλάριχο 

Οι επιδρομές και η εγκατάσταση των βαρβάρων στο δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας ήταν συνήθη φαινόμενα στα τέλη του 4ου και στις αρχές του 5ου αιώνα. Ο Βησιγότθος Αλάριχος, στο τέλος του 4ου αιώνα επιτέθηκε με τον λαό του κατά της αυτοκρατορίας, λεηλάτησε τη Μοισία, τη Μακεδονία, τη Θράκη, τα περίχωρα της Κωνσταντινουπόλεως, τη Θεσσαλία και την λοιπή Ελλάδα, και αφού εντάχθηκε στη στρατιωτική ιεραρχία λαμβάνοντας στρατιωτικό αξίωμα (magister militum), εγκαταστάθηκε στη Δύση. Καθώς διεκδικούσε να αναλάβει την διοίκηση ενός μεγάλου τμήματος της Ιταλίας, διαφώνησε με τη Σύγκλητο της Ρώμης και με τον αυτοκράτορα Ονώριο και στις 24 Αυγούστου του 410 κατέλαβε τη Ρώμη και τη λεηλάτησε.

425 Ίδρυση του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως 

Επί Θεοδοσίου Β΄ ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη Ανώτατη Σχολή, γνωστή ως Πανεπιστήμιον με 31 έδρες που κάλυπταν διδακτικές ανάγκες στην Ελληνική (10 έδρες) και τη Λατινική Γραμματεία (10 έδρες), στη φιλοσοφία (μία έδρα), τη ρητορική (μία έδρα) και το δίκαιο (δύο έδρες). Οι καθηγητές της σχολής διορίζονταν μετά από εξετάσεις που έδιδαν ενώπιον της Συγκλήτου και πληρώνονταν με τακτικό μισθό.

425-455 Η οριστική εγκατάσταση των βαρβαρικών φύλων στη Δύση

Όταν στη Δύση βασίλευε ο Βαλεντινιανός Γ΄, τα Γερμανικά φύλα εγκαταστάθηκαν μονίμως και δημιούργησαν τα πρώτα τους κρατικά μορφώματα στη δυτική Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική.

431 Η Γ΄Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου

Η Σύνοδος καταδίκασε τον Νεστόριο και καθόρισε την θεϊκή μητρότητα της Παρθένου την οποία αυτός με την ερμηνεία του αμφισβητούσε —ο Νεστόριος αντιλαμβανόταν και ονόμαζε την Παρθένο ως Χριστοτόκο και όχι ως Θεοτόκο . Η ίδια Σύνοδος αναγνώρισε το «αυτοκέφαλον» της Εκκλησίας της Κύπρου.

439 Η έκδοση του Θεοδοσιανού κώδικα

Το 439 κυκλοφόρησε μια επεξεργασμένη συλλογή των αυτοκρατορικών διαταγμάτων που είχαν εκδοθεί από την εποχή του Κωνσταντίνου Α΄ και έως το 438. Το έργο, γνωστό ως Codex Theodosianus, εκπονήθηκε από ομάδες νομικών, μετά από διαταγή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β΄, και αποτέλεσε πηγή για τις μεταγενέστερες κωδικοποιήσεις του δικαίου που έγιναν στην ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία αλλά και στα βασίλεια των βαρβάρων στη Δύση.

442 - 450 Οι Ούννοι του Ατίλλα λεηλατούν συστηματικά πόλεις της αυτοκρατορίας

450-457 Μαρκιανός

Οι επιθέσεις των Ούννων του Αττίλα κατά της αυτοκρατορίας και οι υπερβολικές τους αξιώσεις αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά με την αναδιοργάνωση της άμυνας των βαλκανικών επαρχιών. Το 451 οι Ούννοι σταμάτησαν να επιτίθενται στην Ανατολή και στράφηκαν εναντίον της Δύσης, εκεί μετά από επιθέσεις κι αποτυχημένες διπλωματικές ενέργειες συγκρούστηκαν με τους Ρωμαίους και τα Γερμανικά φύλα, ηττήθηκαν στα Καταλαυνικά Πεδία και υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν στην Παννονία. Ο Αττίλας εξακολούθησε να δημιουργεί προβλήματα στην Ευρώπη έως το 453 που πέθανε, ενώ οι απόγονοί του αποσύρθηκαν στην Παννονία όπου το 455 ηττήθηκαν κατά κράτος από συνασπισμένες δυνάμεις Ρωμαίων και Γερμανών. Τα υπολείμματα του Ουννικού λαού αφομοιώθηκαν σταδιακά από τους άλλους λαούς της κεντρικής Ευρώπης.

451 Η Δ΄Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνος

Η Σύνοδος καταδίκασε τον Μονοφυσιτισμό και τους κύριους εκφραστές του, τον Ευτυχή και τον Διόσκουρο Αλεξανδρείας, καθώς επίσης και —πάλι— τον Νεστόριο.

455 Η Ρώμη καταστρέφεται για τη δεύτερη φορά 

Το 455 η Ρώμη λεηλατήθηκε από τους Βανδάλους, έναν Γερμανικό λαό. Η λεηλασία ήταν τόσο άγρια ώστε από την περιγραφή της έχει προκύψει ο όρος Βανδαλισμός. Οι Βάνδαλοι εγκαθίδρυσαν βασίλειο στις πρώην ρωμαϊκές επαρχίες της βόρειας Αφρικής, την εποχή που οι Γότθοι οργάνωναν τα δικά τους κρατικά μορφώματα στην Ιταλία και την Ισπανία.

457-474 Λέων Α΄

Γότθοι και Αλανοί, που κατέλαβαν υψηλές θέσεις στην αυτοκρατορική υπαλληλία και τον στρατό καθορίζουν τις εξελίξεις στην Κωνσταντινούπολη. Ο Αλανός στρατηγός του πραισέντου (magister militum praesentalis) Άσπαρ προώθησε στον θρόνο τον Θράκα στρατηγό Λέοντα. Την εκλογή και αναγόρευση του Λέοντος ακολούθησε τελετή στέψης την οποία για πρώτη φορά ετέλεσε Πατριάρχης –τότε ο Ανατόλιος. Η ανάμειξη των Γότθων στη διοίκηση του κράτους πολεμήθηκε από τον Λέοντα με τη βοήθεια της μικρασιάτικης φυλής των Ισαύρων.

474-474 Λέων Δ΄ και Ζήνων

474-475 κ’ 475-491 Ζἠνων 

Κατά τις ταραχές που σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη όταν ο γαμβρός του Λέοντα Α΄, Βασιλίσκος επιχείρησε με τη βοήθεια των αρειανιστών και των μονοφυσιτών πολιτών να καταλάβει τον θρόνο, οι ορθόδοξοι πυρπόλησαν μεταξύ άλλων και τη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Ιουλιανού.

476-491 Ζήνων 

476 Το τέλος του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας 

Καθαιρείται ο τελευταίος δυτικός ρωμαίος αυτοκράτορας, Ρωμύλος Αυγουστύλος.

481 Δημοσιεύεται το Ενωτικόν

Η συγκεκριμένη εγκύκλιος αναθεμάτιζε τα δόγματα των Νεστορίου και τον Ευτυχούς και κάθε άλλη διδασκαλία που ήταν αντίθετη στις αποφάσεις των Συνόδων της Νικαίας (325) και της Εφέσου (431) οπουδήποτε κι αν διατυπώθηκε αυτή, στη Χαλκηδόνα ή αλλού. Το διάταγμα έδωσε την ευκαιρία στους μονοφυσίτες να υποστηρίζουν ότι οι αποφάσεις της Συνόδου της Χαλκηδόνος που καταδίκαζαν το Μονοφυσιτικό δόγμα ήταν άκυρες. Το Ενωτικόν επέφερε ηρεμία στις επαρχίες της Ανατολής αλλά προκάλεσε σύγκρουση του πατριάρχη με τον πάπα της Ρώμης. Στα επόμενα χρόνια και αφού η δια αλληλογραφίας επικοινωνία των δύο Εκκλησιών δεν απέδωσε, ο πάπας Ρώμης Φἠλιξ αναθεμάτισε τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ακάκιο (484) κι ο Ακάκιος με τη σειρά του αναθεμάτισε τον πάπα. Το πρώτο αυτό Σχίσμα μεταξύ των Εκκλησιών είναι γνωστό ως «Ακακιανό».

486 Απαγορεύεται αυστηρότατα με διάταγμα η λειτουργία ιδιωτικών φυλακών

488 Οριστική πομάκρυνση των Οστρογότθων από την Βαλκανική 

491-518 Αναστάσιος Α΄

Παρά το γεγονός ότι ο Αναστάσιος πριν ανακηρυχθεί ορκίστηκε πίστη στην Ορθοδοξία, ευνοούσε απροκάλυπτα τον Μονοφυσιτισμό προκαλώντας αντιδράσεις ιδίως στην πρωτεύουσα. Οι ορθόδοξοι αντίπαλοί του συνασπίστηκαν με τον Δήμο των Βένετων υπό τον στρατηγό Βιταλιανό. Το 513, ξέσπασε στάση. Για την αντιμετώπιση του στασιαστή που εμφανίστηκε με στρατό και στόλο μπροστά στην Πόλη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ένα είδος υγρού πυρός, ένα άσβεστο μείγμα που κατέκαψε τα πλοία του.

Παρά τα εσωτερικά προβλήματα η περίοδος μπορεί να χαρακτηριστεί ως εποχή μιας επιτυχημένης οικονομικής μεταρρύθμισης. Τότε καταργἠθηκε ο επαχθής φὀρος του χρυσαργύρου, που κατεβάλλετο από τους εμπόρους ανά πέντε έτη, σταθεροποιήθηκαν οι βασικές χρηματικές μονάδες, ενώ φορολογήθηκε με θετικά αποτελέσματα για τα δημόσια ταμεία η επαρχία. Οι αγρότες υπήρξαν πολέμιοι της μεταρρύθμισης αφού με το νέο φορολογικό σύστημα καλούνταν να πληρώνουν τους φόρους σε νόμισμα κι όχι σε είδος. Τα έσοδα του κράτους αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο με την ανάπτυξη του εμπορίου και την είσπραξη συμπληρωματικών τελωνειακών δασμών μετά από την κατάληψη της Ιωτάβας, ενός νησιού στην Ερυθρά θάλασσα, που επιτεύχθηκε την ίδια αυτή εποχή. Η οικονομική ευμάρεια επέτρεψε στην κυβέρνηση να αναπτύξει έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Οχυρωματικά έργα στο σύνορο του Δούναβη, 65 χιλιόμετρα τειχών από τη Σηλυμβρία έως το Δέρκο, αλλά και υδραγωγεία, λουτρά και κοινωφελή ιδρύματα κατασκευάστηκαν αυτή τη χρονική περίοδο.

517 Σκλαβηνοί και Άνται κατακλύζουν το Ιλλυρικό και τη Μακεδονία

518-527 Ιουστίνος Α΄

519 Άρση του Ακακιανού σχίσματος, αναγνωρίζονται τα πρωτεία της Ρώμης

527-565 Ιουστινιανός

Στην εποχή του έγιναν αλλαγές στη διοίκηση των επαρχιών, ιδίως των ανατολικών και της Αιγύπτου. Αφού μεταβλήθηκαν τα όρια όλων των επαρχιών της Ανατολής η στρατιωτική και πολιτική εξουσία της κάθε επαρχίας συγκεντρώθηκαν στα χέρια ενός διοικητή. Οι επαρχιακοί διοικητές διατάχθηκαν να ελέγχουν τους μεγαλογαιοκτήμονες και να εμποδίζουν την περαιτέρω συσσώρευση γης εις βάρος των πενήτων. Παράλληλα έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση. Αυξήθηκαν οι αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ η υπαλληλία είχε πλέον ως άμεσο εργοδότη τον ιδιο αυτοκράτορα αφού οι υπάλληλοι διορίζονταν ενώπιον του αυτοκράτορα και του πατριάρχη δίδοντας όρκο ότι θα τηρούν τους νόμους και θα προστατεύουν τους πολίτες. Επιπλέον περιορίστηκε η δυνατότητα πώλησης των δημόσιων αξιωμάτων ενώ ορίστηκαν κριτήρια με βάση τα οποία οι πολίτες θα μπορούσαν να καταλάβουν τα ανώτατα εκ των αξιωμάτων.

Αξιοσημείωτη την ίδια περίοδο είναι η οικοδομική δραστηριότητα σε όλη την επικράτεια της αυτοκρατορίας. Η άνθηση του εμπορίου με την Ανατολή και τα γεμάτα ταμεία του κράτους (από την εποχή του Αναστασίου) βοήθησαν στην πραγματοποίηση ευρέως οικοδομικού και οχυρωματικού έργου.

527-532 Α΄Περσικός πόλεμος

Ο πόλεμος διεξήχθη στη Μεσοποταμία και τη Λαζική. Τα βυζαντινά στρατεύματα οδηγήθηκαν εναντίον των Περσών του βασιλιά Καβάδη από τον στρατηγό Βελισάριο. Ο πόλεμος έληξε μετά τον θάνατο του Πέρση βασιλιά το 531 και επισφραγίσθηκε το 532 με την «αειπαγή ειρήνη».

529 Η έκδοση του Ιουστινιάνειου κώδικα 

Ο Codex Justinianus εκδόθηκε το 529 και περιελάμβανε τα αυτοκρατορικά διατάγματα από την εποχή του Αδριανού έως και το 528. O κώδικας (Codex), και τρία έργα που εκδόθηκαν αργότερα, στη δεκαετία του 530, δηλαδή ο Πανδέκτης (Digesta), οι Εισηγήσεις (Institutiones) και οι νέοι νόμοι, οι Νεαρές (Novellae) αποτελούν το σύνολο του ρωμαϊκού δικαίου όπως αυτό κωδικοποιήθηκε επί Ιουστινιανού. Το τελευταίο μέρος του έργου, οι Νεαρές , οι νέοι δηλαδή νόμοι, συντάχθηκαν εξολοκλήρου και εξαρχής στην ελληνική γλώσσα. Το έργο, το οποίο από τον 16ο αιώνα και εξής φέρει τον τίτλο Corpus Juris Civilis, αποτέλεσε τη βάση για το βυζαντινό δίκαιο αλλά και για το δίκαιο της δυτικής Ευρώπης.

532 Η Στάση του Νίκα

Η στάση, αποτέλεσμα της σκληρής δημοσιονομικής πολιτικής του Ιουστινιανού, ξεκίνησε από τους «δήμους» της Κωνσταντινουπόλεως και γενικεύτηκε ραγδαία. Τους Πράσινους που εξεγέρθηκαν πρώτοι, ακολούθησαν οι Βένετοι και στη συνέχεια και αρκετά μέλη της συγκλήτου, αλλά και ο λαός στο σύνολό του. Οι στασιαστές έκαιγαν, κατέστρεφαν και συμπλέκονταν με την αυτοκρατορική φρουρά από τις 11 έως τις 19 Ιανουαρίου του 532. Στις 18 Ιανουαρίου, όταν ο Ιουστινιανός επιχείρησε να συνεννοηθεί με τους πρωτεργάτες στον Ιππόδρομο, οι Δήμοι αναγόρευσαν νέο αυτοκράτορα, τον Υπάτιο. Η στάση πνίγηκε στο αίμα, αφού ο Ιουστινιανός διέταξε τους στρατηγούς Βελισάριο και Μούνδο να εισβάλουν με στρατό στον Ιππόδρομο όπου μεγάλο μέρος του λαού είχε συγκεντρωθεί για την αυτοκρατορική αναγόρευση του Υπατίου. Στις 18 Ιανουαρίου, στον Ιππόδρομο σφαγιάστηκαν 35.000 περίπου χιλιάδες άνθρωποι. Στη συνέχεια εκτελέστηκε ο Υπάτιος με τους συγγενείς του, φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν αρκετοί πολίτες, ενώ η σύγκλητος υποβιβάστηκε. Μετά τη στάση του Νίκα ο ρόλος των Δήμων, που ως τότε πιθανότατα λειτουργούσαν ως δημοκρατικό κατάλοιπο της αρχαιότητας, περιορίστηκε, ενώ, έκτοτε, ο Ιουστινιανός φρόντιζε να τονίζει τη θεϊκή προέλευση της εξουσίας του.

532-537 Κατασκευή του Ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

533-535 Η ανάκτηση της Δύσης

Το 534 ο Βελισάριος πραγματοποίησε μερικώς το όνειρο της ανακατάληψης της χαμένης αυτοκρατορίας (reconquista) κατακτώντας το βασίλειο των Βανδάλων στη βόρεια Αφρική. Αργότερα ανακατέλαβε και μέρος της Ιταλίας από τους Οστρογότθους (534-540).

535 Οι Σλάβοι (Σκλαβηνοί ) καταστρέφουν τη Μοισία και τη Θράκη

540-545 Β΄Περσικός πόλεμος

541-544 Βουβωνική πανώλης στη Μεσόγειο

Οι πηγές αναφέρουν χιλιάδες θανάτους στο Βυζάντιο και την Περσία 

547 Επιδρομές των Σκλαβηνών στη Θράκη

552 Ολοκληρώνεται η ανάκτηση της Ιταλίας από τους Βυζαντινούς

553 Η Ε΄Οικουμενική Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως

Καταδίκασε το δόγμα του Νεστορίου, μέσω της «Καταδίκης των Τριών Κεφαλαίων», δηλ. έργων τριών συγγραφέων που πρόσκεινταν φιλικά στον Νεστοριανισμό, του Θεοδώρου Μοψουεστίας, του Θεοδωρήτου Κύρρου και του Κυρίλλου Αλεξανδρείας.

558 Οι Βούλγαροι και οι Σλάβοι προωθούνται μέχρι την Ανατολική Θράκη

565-571 Οι Λογγοβάρδοι (Λομβαρδοί) κατακτούν μέρος της Ιταλίας

565 Οι Βησιγότθοι βασιλεύουν στην Ισπανία 

565-578 Ιουστίνος Β΄

568-569 Οι Λογγοβάρδοι (Λομβαρδοί) καταλαμβάνουν την Ιταλία

Η Λογγοβαρδική επέλαση στην Ιταλία άφησε υπό βυζαντινό έλεγχο μόνο μερικά τμήματα γης ξεκομμένα μεταξύ τους, δηλαδή τις περιοχές της Ραβέννας, της Αιμιλίας, της Πενταπόλεως και τη νότια Ιταλία.

Οι Άβαροι μαζί με τους Σλάβους που είχαν υποτάξει περνούν τον Δούναβη

578-582 Τιβέριος

582 Το Σίρμιο καταλαμβάνεται από τους Αβάρους

Οι Σλαβηνοί εγκαθίστανται Βορείως του Αίμου

582-602 Μαυρίκιος

584 Πρώτη μαρτυρία για το Εξαρχάτο της Ραβέννας

Τα εξαρχάτα ήταν μεγάλου μεγέθους διοικητικές περιφέρειες, με δικό τους στρατό και διοικητή (τον έξαρχο) ο οποίος αποτελούσε την ανώτατη στρατιωτική αλλά και πολιτική αρχή και υπαγόταν άμεσα στον αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως. Τα εξαρχάτα ήταν δύο, της Ραβέννας (Ιταλίας) και της Καρχηδόνος (Αφρικής), δημιουργήθηκαν μακριά από την Κωνσταντινούπολη σε περιοχές που είχαν αποκοπεί από το κύριο σώμα της αυτοκρατορίας. Δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς ημερομηνίες ιδρύσεώς τους, αφού δεν έχουν σωθεί σχετικά διατάγματα ή ιδρυτικές πράξεις• συμβατικά η αρχή τους ταυτίζεται με την πρώτη αναφορά τους στις πηγές –στην περίπτωση της Ραβέννας η αναφορά αυτή ενδέχεται να είναι αρκετά μεταγενέστερη της ίδρυσης.

591 Πρώτη μαρτυρία για το Εξαρχάτο της Καρχηδόνας

Οι Πέρσες ηττημένοι υπογράφουν συνθήκη

590-600 Διαρκείς συγκρούσεις Βυζαντίου και Αβαροσλάβων

Οι Αβαροσλάβοι για 10 χρόνια λεηλατούσαν τις περιοχές Νοτίως του Δούναβη και τη Βαλκανική, τον Σεπτέμβριο του 597 πολιόρκησαν ανεπιτυχώς τη Θεσσαλονίκη. Το 600 απωθήθηκαν από τους Βυζαντινούς Βορείως του Δούναβη και υπέγραψαν συνθήκη βάσει τις οποίας ως σύνορο Βυζαντίου και Βυζαντινών ορίζεται ο Δούναβης.

602-610 Φωκάς

609 Οι Πέρσες επελαύνουν έως τη Χαλκηδόνα της Μικράς Ασίας

Οι Πέρσες εκμεταλλεύτηκαν την ανικανότητα του Φωκά και κατέλαβαν στα χρόνια της βασιλείας του το μεγαλύτερο μέρος της Μεσοποταμίας, της Αρμενίας, της Καππαδοκίας, Αρμενίας, Συρίας, Παλαιστίνης και Μικράς Ασίας. Η Σύγκλητος σε απελπισία κάλεσε από το εξαρχάτο της Καρχηδόνας τον Ηράκλειο για να αναλάβει την εξουσία.

610-641 Ηράκλειος

614 Οι Πέρσες καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ

619 Οι Πέρσες εισβάλλουν στην Αίγυπτο

622 Εγείρα, η αφετηρία της Αραβικής επέκτασης

Το 622 ο προφήτης Μωάμεθ έφυγε από τη Μεδίνα και εγκαταστάθηκε στη Μέκκα. Η μετοικεσία αυτή που ονομάζεται Εγείρα, σηματοδοτεί τη γέννηση της θρησκείας του Μωάμεθ αλλά και την απαρχή της Αραβικής επέκτασης. Η θρησκεία του Μωάμεθ πρόσφερε στα αραβικά φύλα, που έως τότε ζούσαν στην πλειονότητά τους νομαδικά με υποτυπώδη πολιτική οργάνωση, την ενότητα. Ο Μωαμεθανισμός πολύ νωρίς, σχεδόν αμέσως μετά την Εγείρα συνδέθηκε με την ιδέα του ιερού πολέμου (Djihad) η οποία συνίστατο στην έστω και δια των όπλων διάδοση της νέας θρησκείας. Η θεμελιώδης αυτή αρχή προσέδωσε στη διδασκαλία του Προφήτη έναν αμιγώς πολιτικό χαρακτήρα.

625-629 Μετατοπίσεις Σέρβων και Κροατών προς τη Δαλματία και τη Βαλκανική 

626 Η Κωνσταντινούπολη πολιορκείται ταυτοχρόνως από Πέρσες και Αβαρο-Σλάβους

628 Ο Ηράκλειος καταλαμβάνει τη Δασταγέρδη έδρα του βασιλιά Χοσρόη Β΄των Περσών

Πρόκειται για μεγάλη νίκη η οποία προκάλεσε και τη δολοφονία του Χοσρόη Β΄. Ο διάδοχός του Σειρόης συνἠψε συνθήκη με τους Βυζαντινούς με την οποία αναγνώριζε τη συνοριακή γραμμή που είχε καθοριστεί στην ευνοϊκή για το Βυζάντιο συνθήκη του 591, απελευθέρωνε όλους τους Βυζαντινούς αιχμαλώτους και παρέδιδε στον αυτοκράτορα τον Τίμιο Σταυρό, που οι Πέρσες είχαν αποσπάσει το 614 από την Ιερουσαλήμ.

629 Η πρώτη σύγκρουση Βυζαντινών και Αράβων στους Μοθούς της Υπεριορδανίας

Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής οι Βυζαντινοί με σχετική ευκολία απέκρουσαν τους Άραβες με αποτέλεσμα να θεωρήσουν ότι η μάχη ήταν ένα απλό συνοριακό επεισόδιο κι όχι η αρχή μιας μεγάλης και οδυνηρής για το Βυζάντιο περιπέτειας.

630 Ο Ηράκλειος επανακτά την Ιερουσαλήμ

636 Οι Βυζαντινοί ηττώνται στον ποταμό Ιερομύακα από τους Άραβες

Εμπνευσμένοι από τη νέα πίστη και την ιδέα του ιερού πολέμου οι Άραβες στράφηκαν κατά της περσικής αυτοκρατορίας, την οποία γρήγορα κατέλυσαν, αλλά και κατά του Βυζαντίου. Οι Βυζαντινοί καθυστέρησαν να αντιδράσουν, τελικώς κινητοποίησαν ένα μεγάλο στράτευμα το οποίο συγκρούστηκε με τους Άραβες μαχητές στη Συρία, κοντά στον ποταμό Ιερομύακα (Yarmouk) και ηττήθηκε κατά κράτος. Οι ερημωμένες ήδη από τις περσικές επιθέσεις των προηγουμένων ετών βυζαντινές επαρχίες στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική καταλήφθηκαν σταδιακά κατά τα επόμενα έτη από τους Άραβες.

638 Ο Ηράκλειος δημοσιεύει την Έκθεσιν και διακηρύττει τη μία θέληση του Χριστού

Με τη νίκη του Ηρακλείου επί των Περσών μέρος των μονοφυσιτικών επαρχιών της Ανατολής επανεντάχθηκε στο κράτος (για πολύ λίγο, αφού αυτές οι επαρχίες έμελλε σύντομα να κατακτηθούν από τους Άραβες). Για να διευκολυνθεί η επικοινωνία με τα αιρετικά αυτά τμήματα της αυτοκρατορίας ο Ηράκλειος με εισήγηση του πατριάρχη Σεργίου εξέδωσε την Έκθεσιν, διάταγμα που απαγόρευε οποιαδήποτε συζήτηση για τις δύο φύσεις ή τις ενέργειες του Χριστού και τόνιζε ότι ο Χριστός είχε μόνο μία θέληση. Η διατύπωση αυτή δεν ικανοποίησε ούτε τους μονοφυσίτες, ούτε τους ορθόδοξους, ούτε διευκόλυνε την επικοινωνία, δημιούργησε απλώς μια νέα αίρεση τον Μονοθελητισμό.

638 Η Συρία και η Παλαιστίνη στα χέρια των Αράβων / καταλαμβάνεται η Ιερουσαλήμ 

639-640 Η Μεσοποταμία στα χέρια των Αράβων

641 Κωνσταντίνος Γ΄ και Ηρακλώνάς

641-668 Κώνστας Β΄

642 Οι Άραβες κατακτούν την Αίγυπτο

647 Οι Άραβες εισβάλλουν στα εδάφη των Βερβέρων της Αφρικής και στην Κύπρο

648 Ο Κώνστας Β΄ εκδίδει τον Τύπον 

Στην προσπάθειά του να κατασιγάσει τις θρησκευτικές έριδες ο Κώνστας Β΄ απέσυρε το κείμενο της Εκθέσεως το οποίο όταν είχε δημοσιευτεί, επί Ηρακλείου, είχε αναρτηθεί και στον νάρθηκα της Αγίας Σοφίας και δημοσίευσε τον Τύπον, διάταγμα με το οποίο απαγόρευε κάθε συζήτηση περί των ενεργειών και των βουλήσεων του Χριστού.

651 Οι Άραβες ολοκληρώνουν την κατάκτηση της Περσίας

660 Οι Ομεϋάδες στην ηγεσία του αραβικού Χαλιφάτου 

Μετά τον θάνατο του χαλίφη Ομάρ, το 644, στον Ισλαμικό κόσμο εκδηλώθηκε εσωτερική κρίση η οποία επιβράδυνε τον ρυθμό της αραβικής κατάκτησης. Η εσωτερική ισορροπία και η συνοχή του Ισλαμικού κόσμου αποκαταστάθηκε όταν, περί το 660, η δυναστεία των Ομεϋαδών, με ιδρυτή τον χαλίφη Μωαβιά Α,΄κατέλαβε τον θρόνο του χαλιφάτου και ταυτόχρονα μετέφερε την πρωτεύουσά του στη Δαμασκό.

668-685 Κωνσταντίνος Δ΄

673-678 Η πρώτη αραβική επίθεση κατά της Κωνσταντινουπόλεως

Το 673 οι Άραβες με ισχυρές ναυτικές δυνάμεις προσέγγισαν τη Σμύρνη και τη Λυκία και το καλοκαίρι του 674 έφθασαν μπροστά στην Κωνσταντινούπολη. Η πολιορκία διάρκεσε συνολικά πέντε χρόνια, έως το 678. Με τη χρήση του υγρού πυρός του μυστικού όπλου που επινόησε ο Σύρος αρχιτέκτονας Καλλίνικος, πιθανώς βελτιώνοντας τις παλαιότερες σχετικές συνταγές, οι Άραβες τελικώς αναγκάσθηκαν να λύσουν την πολιορκία.

679-681 Βασιλεία του Ασπαρούχ, πρώτου χαγάνου των Βουλγάρων του Δούναβη

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ συγκρούσθηκε με τους Βουλγάρους του Ασπαρούχ και ηττήθηκε. Η ταπεινωτική για το Βυζάντιο συνθήκη του 681, έδωσε τη δυνατότητα στον ηγεμόνα των Βουλγάρων να επεκτείνει την επικράτειά του, να υποτάξει διάφορα σλαβικά φύλα και να εγκαθιδρύσει Νοτίως του Δούναβη το λεγόμενο «πρωτο βουλαρικό βασίλειο», που στο εξής αποτέλεσε μόνιμη πηγή προβλημάτων για το Βυζάντιο.

681 Η ΣΤ΄Οικουμενική Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως

Η Σύνοδος καταδίκασε τον Μονοθελητισμό και τον Μονοενεργητισμό.

685-695 Ιουστινιανός Β΄

692 Πενθέκτη ή εν Τρούλλω Οικουμενική Σύνοδος

Η Σύνοδος συμπλήρωσε το έργο των Ε΄και ΣΤ΄Οικουμενικών Συνόδων και εξέδωσε τους κανόνες που ρύθμιζαν ζητήματα εκκλησιαστικού δικαίου και διοικήσεως της εκκλησίας.

695-698 Λεόντιος

697 Οι Άραβες καταλαμβάνουν την Αφρική 

697-713 Διαρκείς επιδρομές των Αράβων στη Μικρά Ασία

698-705 Τιβέριος Β΄

700-704 Σποραδικές νίκες των Βυζαντινών επί των Αράβων

703 Οι Άραβες καταλαμβάνουν την Αρμενία

705-711 Ιουστινιανός Β΄

708 Οι Βυζαντινοί ηττώνται από τους Βουλγάρους

710-716 Ἀραβες και Βέρβεροι κατακτούν την Ισπανία

711-713 Φιλιππικός

713-715 Αναστάσιος Β΄

715-717 Θεοδόσιος Γ΄

717-740 Λέων Γ΄ Ίσαυρος

717-718 Η δεύτερη αραβική πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Οι Άραβες, το 717, πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη. Τους πολιορκητές εξάντλησε ο βαρύτατος χειμώνας του 717-718, η πείνα και ο λοιμός ενώ η πολιορκία λύθηκε όταν τα πλοία των Αράβων καταστράφηκαν από το υγρόν πυρ και οι χερσαίες δυνάμεις από απρόσμενη επίθεση των Βουλγάρων.

726 Εκδίδεται το νομοθετικό έργο των Ισαύρων, η Εκλογή των νόμων

Το έργο εξέδωσαν ο Λέων Γ΄ και ο γιος του Κωνσταντίνος και αποτελεί αναμορφωμένη συναγωγή τμημάτων από το Ιουστινιάνειο δίκαιο. Πρόκειται για 18 κεφάλαια εκ των οποίων τα δύο αφορούν ποινικά αδικήματα ενώ τα λοιπά 16 σχετίζονται με θέματα αστικού δικαίου. Η Εκλογή, έργο ευσύνοπτο και χρηστικό αποτέλεσε για αιώνες βασικό όργανο της δικαιοσύνης ενώ πολύ αργότερα επηρέασε και το δίκαιο των Σλάβων.

726-843 Η Εικονομαχική κρίση

Εικονομαχία ονομάστηκε η αντιπαράθεση που ξέσπασε στην αυτοκρατορία τον 8ο αιώνα, αφορούσε τη χρήση και τη λατρεία των εικόνων και δίχασε τον χριστιανικό κόσμο για 120 περίπου χρόνια. Η αντιπαράθεση που έδωσε το όνομά της και στην εποχή, εξελίχθηκε σε δύο φάσεις, από το 726 έως και την 7η Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας το 787, και από το 815 έως και την οριστική αναστήλωση των εικόνων το 843. Η δυναστεία των Ισαύρων, που κυβέρνησε αυτή την περίοδο, ακολούθησε κατά κανόνα σκληρή εικονομαχική πολιτική.

730 Ο Λέων Γ΄εκδίδει διάταγμα για την αποκαθήλωση και καταστροφή των εικόνων

732/33 Ο Λέων αφαιρεί το ανατολικό Ιλλυρικό, την Απουλία, την Καλαβρία και Σικελία από τη δικαιοδοσία του πάπα Ρώμης και δημεύει την παπική περιουσία στη νότιο Ιταλία

741-775 Κωνσταντίνος Ε΄ Κοπρώνυμος

741-752 Επιτυχείς εκστρατείες των Βυζαντινών κατά των Αράβων

751 Οριστική κατάλυση του Εξαρχάτου της Ραβέννας από τους Λογγοβάρδους

Τα γεγονότα των ετών 751-756 διεύρυναν το χάσμα ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση και μείωσαν τις πιθανότητες επαναφοράς των χαμένων δυτικών εδαφών σε Βυζαντινό έλεγχο. Όταν η Ραβέννα και η Πεντάπολη καταλήφθηκαν από τους Λογγοβάρδους ο Κωνσταντίνος Ε΄ απέστειλε τον πάπα Στέφανο να διαπραγματευτεί με τον Λογγοβάρδο βασιλιά, οι συνομιλίες απέτυχαν και ο πάπας ήρθε σε συνεννοήσεις με τον Πιπίνο τον Βραχύ, βασιλιά των Φράγκων. Όταν ο Πιπίνος το 755 και 756 ανέκτησε τα εδάφη του εξαρχάτου δεν τα επέστρεψε στον Βυζαντινό αυτοκράτορα, τα παραχώρησε στον πάπα για να αποτελέσουν τον πρώτο πυρήνα του παπικού κράτους.

754 Ο Κωνσταντίνος ηγείται της εικονομαχικής Συνόδου της Ιερείας

756-775 Εκστρατείες των Βυζαντινών κατά των Βουλγάρων

775-780 Λέων Δ΄ ο Χάζαρος

762 Η Βαγδάτη γίνεται πρωτεύουσα των Αράβων

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας των τελευταίων Ομεϋαδών χαλιφών μια εσωτερική κρίση εκδηλώθηκε στον Ισλαμικό κόσμο. Η κρίση απεσοβήθη όταν μια νέα δυναστεία αυτή των Αββασιδών, μετά τη δολοφονία του τελευταίου Ομεϋάδη χαλίφη, κατέλαβε τον θρόνο του αραβικού κράτους. Στην προσπάθειά τους να διαφοροποιηθούν από τους προκατόχους τους οι Αββασίδες αποφάσισαν να μετακινήσουν την πρωτεύουσά τους καταρχήν στις Κάρρες και το 762 στη Βαγδάτη.

780-788 Ειρήνη η Αθηναία και Κωνσταντίνος ΣΤ΄

781 Το Βυζάντιο συνάπτει με τους Άραβες ευνοϊκή για αυτούς συνθήκη ειρήνης 

787 Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας

Η Σύνοδος αποκατέστησε τη λατρεία των εικόνων καταδικάζοντας ταυτόχρονα και τις προεικονομαχικές υπερβολές.

788-797 Κωνσταντίνος ΣΤ΄

792 Οι Βυζαντινοί ηττώνται από τους Βουλγάρους στις Μαρκέλλες

797-802 Ειρήνη η Αθηναία

800 Ο Καρλομάγνος στέφεται αυτοκράτωρ

Τα Χριστούγεννα του 800 ο Καρλομάγνος, βασιλεύς των Φράγκων, γιος του Πιπίνου του Βραχέως στέφθηκε από τον πάπα της Ρώμης αυτοκράτορας. Το γεγονός, που βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση με τα δόγματα της Βυζαντινής ιδεολογίας, βάσει της οποίας ένας μόνον μπορεί να είναι ο αυτοκράτορας όλων των χριστιανών και εκπρόσωπος του θεού πάνω στη γη, αφενός έπληξε τη δημόσια εικόνα και το κύρος της αυτοκρατορίας και αφετέρου απέδειξε την αδυναμία της στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

802-811 Νικηφόρος Α΄

Η βασιλεία του έμεινε στην ιστορία άρρηκτα συνδεδεμένη με τις «κακώσεις» του, τα οικονομικά δηλαδή μέτρα (με αύξηση των υπαρχόντων φόρων και επιβολή νέων) που εφάρμοσε για να καλύψει την αλόγιστη σπατάλη των προκατόχων του στον θρόνο.

805 Οι Σλάβοι της Πελοποννήσου επιτίθενται κατά των Πατρών

Η ανεπιτυχής επίθεση των Σλάβων της Πελοποννήσου κατά των Πατρών ενέτεινε τις προσπάθειες της αυτοκρατορικης εξουσίας να τους ενσωματώσει και να τους εξομοιώσει κατά το δυνατόν με τους εντόπιους πληθυσμούς. Για τον σκοπό αυτό εστάλησαν εκεί ιεραποστολές και πραγματοποιήθηκαν εξοικισμοί χριστιανικών πληθυσμών ελληνικής καταγωγής από άλλα μέρη της αυτοκρατορίας και ιδίως από τη Μικρά Ασία.

811 Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄ και ο Σταυράκιος κατά του κράτους των Βουλγάρων

Οι Βυζαντινοί κατέστρεψαν την πρωτεύουσα του κράτους των Βουλγάρων, αλλά στη συνέχεια ηττήθηκαν. Ο αυτοκράτορας πέθανε στη μάχη.

811 Σταυράκιος

811-813 Μιχαήλ Α΄

Διαρκείς επιδρομές των Βουλγάρων κατά της Θράκης αλλά και της Κωνσταντινουπόλεως επέφεραν την ανατροπή του.

813-820 Λέων Ε΄ο Αρμένιος

813 Νίκη των Βυζαντινών κατά τωνΒουλγάρων στη Μεσημβρία

815-816 Οι Βούλγαροι αναγκάζονται να υπογράψουν 30ετή ειρήνη με το Βυζάντιο

820-829 Μιχαήλ Β΄ 

820-823 Επανάσταση του Θωμά του Σλάβου

Οι πληροφορίες των πηγών για τον Θωμά τον Σλάβο είναι ποικίλες και αντιφατικές. Κοινή πληροφορία για όλους αποτελεί το γεγονός ότι περί το 820 (πριν ή λίγο μετά τη δολοφονία του Λέοντος Ε΄) ο Θωμάς που τότε υπηρετούσε στον στρατό του θέματος Ανατολικών (ίσως ως τουρμάρχης των φοιδεράτων) στασίασε. Συγκέντρωσε στρατό από τα περισσότερα Θέματα της Ανατολής, αναγνωρίστηκε αυτοκράτορας από τον Άραβα χαλίφη Αλ Μαμούν, με τον οποίο συνθηκολόγησε, στέφθηκε αυτοκράτορας από τον Μελκίτη πατριάρχη της Αντιοχείας Ιώβ και με συμπληρωματική ναυτική βοήθεια από το ναυτικό Θέμα των Κιβυρραιωτών πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη για τρία έτη (821-823). Οι επιθέσεις που επιχείρησαν εναντίον του ο Βούλγαρος ηγεμόνας Ομουρτάγ καταρχάς και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Β΄ στη συνέχεια, τον ανάγκασαν να καταφύγει στην Αρκαδιούπολη, όπου συνελήφθη και εκτελέστηκε. Η επανάστασή του, που έχει κατά καιρούς αντιμετωπιστεί ως εξέγερση του λαού, ως εξέγερση των ξένων, δηλαδή των μη Ελλήνων της αυτοκρατορίας κατά των Ελλήνων, ως υπόθεση προσωπικής φιλοδοξίας κ.ο.κ., μάλλον ήταν —όπως η επιστήμη τείνει να αποδεχθεί— η τελευταία και ίσως η σοβαρότερη από τις στάσεις των Θεματικών στρατών ενάντια στην κεντρική εξουσία.

824-827 Κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες της Ανδαλουσίας

827-902 Μουσουλμανική κατάκτηση της Σικελίας από τους Αγλαβίδες της Αιγύπτου

829-842 Βασιλεία Θεοφίλου

843 Η αποκατάσταση των Εικόνων

Ο Θεόφιλος ήταν ο τελευταίος εικονομάχος αυτοκράτορας. Μετά τον θάνατό του η χήρα του, Θεοδώρα, βασίλευε ως αντιπρόσωπος του ανήλικου γιου της, Μιχαήλ Γ΄. Τον Μάρτιο του 843 η Θεοδώρα και ο Μιχαήλ αποκατέστησαν επισήμως τη λατρεία των εικόνων.

842-867 Βασιλεία Μιχαήλ Γ΄

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του παρατηρείται έντονη πνευματική κίνηση στην πρωτεύουσα αλλά και εκτεταμένη ιεραποστολική δραστηριότητα εκτός της βυζαντινής επικράτειας. Πρόκειται για την εποχή κατά την οποία σε συνεργασία με τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φώτιο (858-867/877-886) και αξιωματούχους της αυλής, συντόνιζε την ιεραποστολική δραστηριότητα της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, και που οι Κωνσταντίνος/Κύριλλος και Μεθόδιος ανέλαβαν να διαδώσουν τη χριστιανική θρησκεία στο βασίλειο των Χαζάρων στην Κριμαία, στους Μοραβούς και τους Σλάβους, αλλά και να δημιουργήσουν (ο Κύριλλος) αλφάβητο για τους Σλάβους. Ο Μιχαήλ από το έτος 866 συμβασίλευε με τον Βασίλειο, έναν ικανό άνδρα που καταρχάς προωθήθηκε στο αξίωμα του παρακοιμώμενου, αργότερα κατόρθωσε να γίνει συναυτοκράτορας και τέλος, αφού στις 24/9/867 δολοφόνησε τον Μιχαήλ, στέφθηκε αυτοκράτορας. Ο Βασίλειος, ιδρυτής της δυναστείας των Μακεδόνων, για να συγκαλύψει το έγκλημά του και να νομιμοποιήσει την ανάρρησή του στον αυτοκρατορικό θρόνο προώθησε μια ωραιοποιημένη εκδοχή για τον εαυτό του ενώ αμαύρωσε τη φήμη του προκατόχου του. Για δύο περίπου αιώνες οι ιστορικοί και οι χρονογράφοι της πρωτεύουσας δημιουργώντας ιδεολογικό περίβλημα και προϊστορία για τη δυναστεία των Μακεδόνων διέστρεφαν συστηματικά την εικόνα του Μιχαήλ Γ΄, που πέρασε γι’αυτό στην ιστορία με την προσωνυμία Μέθυσος.

843 Η συνθήκη του Βερντέν

Η Φραγκική αυτοκρατορία του Καρλομάγνου διαμοιράσθηκε στους διαδόχους του.

843-866 Η ίδρυση της Σχολής της Μαγναύρας

Κάποια στιγμή —που δεν είναι δυνατόν να οριστεί με ακρίβεια— κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μιχαήλ Γ΄ ιδρύθηκε από τον καίσαρα Βάρδα, αδελφό της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, η φιλοσοφική Σχολή της Μαγναύρας. Οι καθηγητές της ανώτατης —μέσης κατ’ άλλους— αυτής Σχολής, που στεγαζόταν στη Μαγναύρα (magna aula) του Ιερού Παλατίου και προσέφερε δωρεάν εκπαίδευση, εκλέγονταν και πληρώνονταν από το κράτος. Ως καθηγητές υπηρέτησαν στη σχολή σημαντικοί λόγιοι του 9ου αιώνα όπως ο Λέων Φιλόσοφος και ο Κομητάς.

860 Η πρώτη επίθεση των Ρώς (Ρώσων) στην Κωνσταντινούπολη 

Οι Ρως, όπως τους ονόμαζαν οι Βυζαντινοί, ήταν οι περισσότεροι σλαβικής καταγωγής, υπό την εξουσία μιας συγκριτικά ολιγάριθμης ηγετικής ομάδας Σκανδιναυών (Βίκιγκς ή Βαράγγων). Οι Ρως ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τους Βυζαντινούς το 860, όταν με τα μονόξυλά τους εμφανίστηκαν μπροστά στην Κωνσταντινούπολη και την απείλησαν.

860 Αποστολή των Κυρίλλου και Μεθοδίου στο βασίλειο των Χαζάρων της Κριμαίας

863 Αποστολή των Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Μοραβία

864 Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων

Ο ηγεμόνας της Βουλγαρίας Βόρις για να εξασφαλίσει τη συμμαχία του Βυζαντίου σε μια δύσκολη για τη χώρα του στιγμή, εκχριστιανίζεται, λαμβάνει το όνομα του πνευματικού του πατέρα του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μιχαήλ και τον ηγεμονικό τίτλο «εκ Θεού άρχων Βουλγαρίας» και αναλαμβάνει την υποχρέωση να εκχριστιανίσει και όλο τον λαό του. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων αποτέλεσε σημείο τριβής μεταξύ του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου και του πάπα της Ρώμης Νικολάου Α΄ που ο καθένας προσπαθούσε να εντάξει τους Βουλγάρους στη σφαίρα επιρροής της δικής του εκκλησίας. Ο Βόρις της Βουλγαρίας, πριν αναγκασθεί από τις συνθήκες να στραφεί απελπισμένος προς το Βυζάντιο, εκμεταλλευόταν την έριδα των Εκκλησιών υποσχόμενος ότι θα προσχωρήσει άλλοτε στη μια κι άλλοτε στην άλλη και αναζητώντας ανταλλάγματα.

867 Ο στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς κατακτά τη νότια Ιταλία. 

869-870 Η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως εκθρονίζει τον πατριάρχη Φώτιο 

Ο Φώτιος που είχε χειροτονηθεί πατριάρχης στα χρόνια του Μιχαήλ Γ΄, αντικαθιστώντας στον παπικό θρόνο τον Ιγνάτιο, είχε συγκρουσθεί με τον πάπα της Ρώμης Νικόλαο Α΄. Ο πάπας Νικόλαος υποστήριζρ τον Ιγνάτιο γιατί θεωρούσε, όπως και αρκετοί Βυζαντινοί, ότι η εκλογή του Φωτίου ήταν αντικανονική. Επίσης επιθυμούσε να επανακτήσει αφενός τα παπικά κτήματα στην Καλαβρία και Σικελία, τα οποία στα χρόνια της εικονομαχίας η Κωνσταντινούπολη είχε αποσπάσει από την Εκκλησία της Ρώμης, και αφετέρου την εκκλησιαστική δικαιοδοσία επί του Ιλλυρικού, η οποία της είχε αφαιρεθεί την ίδια εποχή. Ταυτόχρονα ο πάπας έκανε αγώνα να εκχριστιανίσει τους Βούλγαρους και να τους εντάξει στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης. Για όλους αυτούς τους λόγους Νικόλαος και Φώτιος είχαν αλληλοαναθεματιστεί (το 863 και 867 αντίστοιχα) δημιουργώντας σχίσμα των Εκκλησιών, το λεγόμενο και «Φωτίειον σχίσμα». Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α΄, που εκείνη την εποχή επιθυμούσε να ανακτήσει από τα χέρια των Αράβων εδάφη στην Ιταλία, θεώρησε ότι χρειαζόταν τη φιλία του πάπα και το 869-870 συγκάλεσε Σύνοδο η οποία εκθρόνισε τον Φώτιο και επανέφερε στον πατριαρχικό θρόνο τον Ιγνάτιο. Όταν πέθανε ο Ιγνάτιος, το 879, η επιθυμία για φιλικές σχέσεις με τον πάπα είχε εκλείψει και η νέα Σύνοδος την οποία συγκάλεσε ο Βασίλειος στην πρωτεύουσα αποκατέστησε τον Φώτιο στον πατριαρχικό θρόνο.

870 Δημοσίευση του Πρόχειρου Νόμου

Τον Σεπτέμβριο του 870 ο Βασίλειος δημοσίευσε τον Πρόχειρο νόμο, μια κωδικοποίηση της νομοθεσίας, η οποία παρέκαμπτε τις αλλαγές που είχε επιφέρει η Εκλογή των Ισαύρων και επανερχόταν στις αρχές της Ιουστινιάνειας νομοθεσίας. Το έργο με 40 τίτλους αναφερόταν κατά κανόνα σε θέματα αστικού δικαίου• ελάχιστοι τίτλοι του σχετίζονται με το ποινικό δίκαιο. Ο Πρόχειρος νόμος που αιώνες αργότερα μεταφράστηκε στις σλαβικές γλώσσες επηρέασε την νομοθεσία των Σλαβικών λαών.

878 Οι Συρακούσες στα χέρια των Αράβων

879-886 Έκδοση της Επαναγωγής

Kάποια στιγμή μεταξύ των ετών 879 και 886 εκδόθηκε η Επαναγωγή, ένα νομικό κείμενο με ιδιαίτερη σημασία για την πολιτική ιδεολογία των Βυζαντινών που καθόριζε σε ισότιμη βάση τις διαφορετικές αρμοδιότητες κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας. Το κείμενο, το οποίο πιθανότατα συντάχθηκε από τον Πατριάρχη Φώτιο δεν τέθηκε μάλλον ποτέ σε ισχύ, αφού ο Λέων ΣΤ΄ εξόρισε τον συντάκτη του κειμένου Φώτιο.

886-912 Λέων Στ΄ο Σοφός

Στην εποχή του Λέοντος του Σοφού χρονολογείται η απαρχή της πνευματικής κίνησης που συμβατικά ονομάζεται «εγκυκλοπαιδισμός» και χαρακτήρισε τη γραπτή παραγωγή από τον 9ο έως τις αρχές του 11ου αιώνα. Η κληρονομημένη από το παρελθόν γνώση συστηματοποιήθηκε και κωδικοποιήθηκε τότε σε εγχειρίδια και εγκυκλοπαιδείες. Έργα για τη διάρθρωση του κρατικού μηχανισμού (π.χ. το Κλητορολόγιον του Φιλοθέου), την τακτική του πολέμου (στρατηγικά, τακτικά, ναυμαχικά), τη γεωργία (γεωπονικά), και το δίκαιο συμπιλήθηκαν αυτή την περίοδο. Μερικά από αυτά θωρούνται αυτόγραφα του αυτοκράτορα Λέοντος Στ΄. Την ίδια εποχή, στα αντιγραφικά εργαστήρια (Scriptoria) της αυτοκρατορίας και κυρίως σε αυτά της πρωτεύουσας αντιγράφονταν μεταγραφόμενα τα χειρόγραφα του παρελθόντος αφού η μεγαλογράμματη γραφή που έως τότε ήταν σε χρήση έπαψε να χρησιμοποιείται δίδοντας τη θέση της στη μικρογράμματη. Επί Λέοντος Στ΄ εκδόθηκαν τα «Βασιλικά», ένα ακόμα τμήμα της νομοθεσίας των Μακεδόνων. Πρόκειται για την κωδικοποίηση του Ρωμαϊκού δικαίου όπως αυτή δημοσιεύτηκε από τον Ιουστινιανό αλλά σε ελληνική μετάφραση. Η νομοθετική δραστηριότητα του Λέοντος ολοκληρώθηκε με την έκδοση των νέων νόμων του, των Νεαρών. Την ίδια εποχή δημοσιεύτηκε και το μεγαλύτερο μέρος του Επαρχικού Βιβλίου, ενός εγχειριδίου που καθόριζε τις υποχρεώσεις των επαγγελματικών συντεχνιών της πρωτεύουσας και πήρε το όνομά του από τον Έπαρχο της πόλεως, τον αξιωματούχο που ήταν υπεύθυνος για τη λειτουργία της Κωνσταντινουπόλεως.

895 Oι Oύγγροι χρησιμοποιούνται ως σύμμαχοι στον πόλεμο κατά των Bουλγάρων

Oι Ούγγροι, νομαδικός λαός τουρκικής καταγωγής, ήταν αυτή την εποχή εγκατεστημένοι στην κοιλάδα του ποταμού Δον. Οι Bυζαντινοί είχαν αναπτύξει από πολύ ενωρίς διπλωματικές σχέσεις με αυτούς καθώς συχνά τους χρησιμοποιούσαν ως συμμάχους στην αντιμετώπιση άλλων επικίνδυνων εχθρών, όπως π.χ. των τουρκικής καταγωγής Πετσενέγων αλλά και των Pώσων. Oι ευκαιριακές συμμαχίες Βυζαντίου και Ούγγρων δεν εμπόδιζαν τους τελευταίους να επιτίθενται ενίοτε και κατά των ίδιων των συμμάχων τους στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν εδάφη για να εγκατασταθούν στην Eυρώπη. O Βυζαντινο-βουλγαρικός πόλεμος του 894-896 επέτρεψε στους Oύγγρους να καταλάβουν μέρος της Παννονίας, αν και η οριστική τους εγκατάσταση στα εδάφη που αποτέλεσαν την Oυγγαρία δεν ολοκληρώθηκαν έως το 955.

896 Ο Βούλγαρος εκ Θεού άρχων Συμεών νικά τους Βυζαντινούς στο Βουλγαρόφυγον

Ο Συμεών, δευτερότοκος υιός του ηγεμόνα των Βουλγάρων Βόριδος Μιχαήλ, έζησε τα μικρά του χρόνια στην αυλή της Κωνσταντινουπόλεως. Εκεί μορφώθηκε και διαμόρφωσε άποψη για τους ηγεμονικούς θεσμούς και τη διοίκηση ενός κράτους. Έτσι, από το 893, τη χρονιά δηλαδή που κατέλαβε τον θρόνο της Βουλγαρίας και έως το 927, έτος του θανάτου του, ταλαιπώρησε την αυτοκρατορία με διαρκείς πολέμους στην προσπάθειά του να αναγνωριστεί ως βασιλεύς αυτοκράτορας των Βουλγάρων αλλά και των Ρωμαίων ενώνοντας τη χώρα του με την αυτοκρατορία.

902 Άλωση του Ταυρομενίου. Οι Άραβες κατακτούν τη Σικελία

902-904 Επιθέσεις Αράβων πειρατών στα παράλια της Ελλάδας

904 Άλωση της Θεσσαλονίκης από τον Λέοντα Τριπολίτη

Το 904 Άραβες πειρατές με αρχηγό έναν Έλληνα εξωμότη τον Λέοντα Τριπολίτη έπλευσαν κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Έξω από την Άβυδο και αφού αντιλήφθηκαν ότι η επίθεση κατά της Κωνσταντινουπόλεως δεν θα ήταν αποτελεσματική, στράφηκαν προς τη Θεσσαλονίκη. Στις 31 Ιουλίου του 904 μετά από τριήμερη μάχη εισέβαλαν στην πόλη τη λεηλάτησαν και αποχώρησαν παίρνοντας μαζί τους λάφυρα και αιχμαλώτους.

906-907 Έρις περί την Τετραγαμία του Λέοντος ΣΤ΄

Ο Λέων ΣΤ΄μετά τους διαδοχικούς θανάτους των τριών γυναικών είχε νυμφευθεί και καθώς από καμία δεν είχε αποκτήσει αρσενικά παιδιά, διατηρούσε σχέσεις με μια άλλη γυναίκα, τη Ζωή Καρβονοψίνα, η οποία κάποια στιγμή γέννησε γιο. Ο αυτοκράτορας, για να νομιμοποιήσει τον νόθο γιο του, τον μετέπειτα αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ΄ τον Πορφυρογέννητο, θέλησε να νυμφευθεί έστω και καθυστερημένα τη Ζωή, ενώ τίμησε και τον πατέρα της Στυλιανό Ζαούτση με έναν καινούριο τίτλο, αυτόν του βασιλεοπάτορος. Ο πατριάρχης Νικόλαος Μυστικός αντέδρασε έντονα στην προοπτική της τετραγαμίας, αρνήθηκε να τελέσει το μυστήριο του γάμου και να ευλογήσει αυτή την ένωση, η οποία δεν μπορούσε κατ’ουδένα τρόπο να θεωρηθεί νόμιμη από την εκκλησία. Επιπλέον τα Χριστούγεννα του 906 απαγόρευσε στον Λέοντα να εισέλθει στην Αγία Σοφία από την κυρία είσοδο. Όταν ο Λέων διαπίστωσε ότι η στάση του πατριαρχείου απέναντι στο θέμα δεν επρόκειτο να μεταβληθεί, καθαίρεσε τον Νικόλαο Μυστικό (τον Φεβρουάριο του 907) και προώθησε στο πατριαρχικό αξίωμα τον Ευθύμιο. Ταυτόχρονα για την επίλυση του ηθικού και εκκλησιαστικού θέματος που είχε ανακύψει από τη σύγκρουση κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας, ζήτησε τη γνωμάτευση του πάπα της Ρώμης Σεργίου Γ΄. Μετά από αυτό το κολακευτικό για την Εκκλησία της Ρώμης αίτημα, ο πάπας δεν είχε καμία αντίρρηση να τοποθετηθεί υπέρ του Λέοντος και κατά του Νικολάου —η Εκκλησία της Ρώμης είχε από καιρό απομακρυνθεί από την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, μάλιστα με αφορμή τον εκχριστιανισμό των λαών της Ευρώπης και των Βαλκανίων ενίοτε ερχόταν και σε σύγκρουση με αυτήν, όμως δεν έπαυε, ως αποστολική έδρα του Αγίου Πέτρου, να θεωρείται ως πρώτη μεταξύ ίσων, πράγμα που εκμεταλλεύτηκε ο Λέων για να νομιμοποιήσει τον τέταρτο γάμο του και τον νόθο γιο του.

907 Οι Pως επιτίθενται για δεύτερη φορά εναντίον της Kωνσταντινουπόλεως 

O Pώσος ηγεμόνας Oλέγ επέδραμε κατά της Kωνσταντινουπόλεως. Η επίθεση αντιμετωπίστηκε επιτυχώς από τους Βυζαντινούς. Το επεισόδιο απέφερε μια συνθήκη ειρήνης που, ως φαίνεται, είχε και εμπορικό περιεχόμενο.

912-913 Αλέξανδρος

Ο αδελφός του Λέοντος ΣΤ΄ κατά τη σύντομη βασιλεία δημιούργησε προβλήματα στα βόρεια σύνορα της χώρας. Αρνούμενος να πληρώσει τον καθορισμένο ετήσιο φόρο προς τους Βουλγάρους έστρεψε και πάλι τον Συμεών κατά του Βυζαντίου.

913-959 Κωνσταντίνος Ζ΄Πορφυρογέννητος

913 Ο Συμεών και τα βουλγαρικά στρατεύματα στρέφονται κατά της πρωτεύουσας

Ο Βούλγαρος ηγεμόνας Συμεών, με αφορμή την παραβίαση των συνθηκών από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο, και αντιλαμβανόμενος ότι στο Βυζάντιο βασιλεύει ένα ανήλικο παιδί, ο Κωνσταντίνος Ζ΄, κινήθηκε κατά της αυτοκρατορίας. Τον Αύγουστο του 913 στρατοπέδευσε μπροστά στην Κωνσταντινούπολη και απαιτούσε να στεφθεί βασιλεύς και Βουλγάρων αλλά και Ρωμαίων. Με τη μεσολάβηση του πατριάρχη Νικολάου Μυστικού, ο οποίος είχε επανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο και λειτουργούσε αφενός ως αρχηγός της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως και πατέρας όλων των Χριστιανών και αφετέρου ως αντιβασιλεύς, επίτροπος του ανήλικου αυτοκράτορα, ο Συμεών αποχώρησε μετά τη σύναψη συνθήκης και βεβαίως χωρίς να λάβει βασιλικό τίτλο.

914-917 Βυζαντινοβουλγαρικές συγκρούσεις

Το 914 ο Συμεών επιτέθηκε και πάλι κατά της αυτοκρατορίας, λεηλάτησε τη Θράκη και την Αδριανούπολη. Οι επιδρομές συνεχίστηκαν και στα επόμενα χρόνια και έπληξαν τη Θεσσαλονίκη, το Δυρράχιο και τις γύρω περιοχές. Η προσπάθεια των Βυζαντινών να χρησιμοποιήσουν τους συμμάχους τους Πετσενέγους κατά των Βουλγάρων σε αυτή τη φάση δεν απέδωσαν.

917 Συντριπτική ήττα των Βυζαντινών στην Αγχίαλο (Αχελώο) από τον Συμεών

Η συντριπτική ήττα του 917 ακολουθήθηκε από μια λιγότερο οδυνηρή για το Βυζάντιο σύγκρουση στους Κατασύρτες, η οποία αναχαίτισε μεν την προέλαση των Βουλγάρων προς την πρωτεύουσα αλλά τους έστρεψε προς την αφύλακτη νότια Βαλκανική. Ο Συμεών και τα στρατεύματά του λεηλάτησαν τότε τη βόρεια και κεντρική Ελλάδα και έφθασαν έως τον Κορινθιακό κόλπο. Η προέλαση ανακόπηκε όταν ο Συμεών αποχώρησε λόγω έκτακτων γεγονότων (με τους Σέρβους) στη βόρεια Βαλκανική.

919 Ο Ρωμανός Λακαπηνός αποκτά τον τίτλο του βασιλεοπάτορος

Επειδή ο αυτοκράτορας ήταν ανήλικος και οι επίτροποί του δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν επαρκώς τα προβλήματα της αυτοκρατορίας, μετά από πρόταση του πατριάρχη Νικολάου Μυστικού ο ναύαρχος Ρωμανός Λακαπηνός ανέλαβε τον ρόλο του αυτοκρατορικού συμβούλου, κυρίως επί στρατιωτικών θεμάτων. Ταυτόχρονα ο ναύαρχος επέτυχε να παντρέψει την κόρη του Ελένη Λακαπηνή με τον Κωνσταντίνο αποκτώντας τον τίτλο του βασιλεοπάτορος. Αυτή η κίνηση προανήγγειλε την εικοσαετή προσπάθεια του Ρωμανού να παραμερίσει τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο και να εγκαθιδρύσει στον βυζαντινό θρόνο δική του δυναστεία. Το 920 ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας, το 921 ανακήρυξε συναυτοκράτορα και τον γιο του Χριστόφορο, εκτοπίζοντας, καθώς είναι εμφανές στις τιτλώσεις των εγγράφων της εποχής, τον Κωνσταντίνο Ζ΄ στην τρίτη θέση. Έως το 944, που εκθρονίστηκε μετά από συνωμοσία των παιδιών του αφήνοντας τον Κωνσταντίνο Ζ΄ μονοκράτορα, την αυτοκρατορία κυβερνούσαν οι Ρωμανός, Χριστόφορος, Κωνσταντίνος Λακαπηνός και Στέφανος, ενώ τελευταίος στη σειρά εμφανιζόταν ο νόμιμος διάδοχος Κωνσταντίνος Ζ΄, ο οποίος ενδιαφερόταν κυρίως για τα γραπτά του. Τα 20 περίπου χρόνια που ο Κωνσταντίνος έμεινε εκτός διοίκησης τα πέρασε στη Βιβλιοθήκη του παλατιού μαζί με κύκλο λογίων. Η κύρια ενασχόλησή τους ήταν η συμπίληση εγκυκλοπαιδικών έργων στα οποία συγκεντρωνόταν κωδικοποιημένη η γνώση του παρελθόντος. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας φέρεται ως ο συμπιλητής αρκετών κειμένων που αποτελούνται από αυτούσια παλαιότερα έργα ή έγγραφα αλλά και από δικά του κείμενα. Τα πιο γνωστά από τα έργα που παραδίδονται στο όνομά του είναι τα Περί της Βασιλείου Τάξεως (De cerimoniis aulae byzantinae), Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν (De Administrando Imperio) αλλά και ο περίφημος βίος Βασιλείου, μια βιογραφία του Βασιλείου Α΄.

921-923 Επιθέσεις του Συμεών κατά της αυτοκρατορίας

922 Δημοσιεύεται η Νεαρά Περί Προτιμήσεως κατά των δυνατών

Οι επιδρομές των Βουλγάρων κατά της αυτοκρατορίας είχαν επιφέρει αναστάτωση στην ὐπαιθρο δημιουργώντας οικονομικής και κοινωνικής φύσεως προβλήματα τα οποία έπλητταν κατά βάσιν τις ασθενέστερες τάξεις, τους πένητες. Ο Ρωμανός εξέδωσε την περί προτιμήσεως νεαρά, η οποία καθόριζε το ποιοί και με ποιά σειρά μπορούσαν να αγοράσουν κτήματα των πενήτων. Έτσι, μόνον όταν συγγενείς, γείτονες και συγχωριανοί δεν ενδιαφέρονταν για τα εκποιούμενα κτήματα των πενήτων, τότε μόνον επιτρεπόταν να τα αγοράσουν οι πλούσιοι. Οι αγοραπωλησίες μεταξύ πενήτων και δυνατών που είχαν πραγματοποιηθεί στα έτη των πολέμων, ακυρώνονταν, και αν τα κτήματα ανήκαν σε στρατιώτες που δεν μπορούσαν πια να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους (οπλισμό, εξάρτυση) επιτρεπόταν να ακυρωθούν αγοραπωλησίες μέχρι και 30 χρόνια παλιές.

923 Ο Βούλγαρος Συμεών καταλαμβάνει την Αδριανούπολη

924 Συνθηκολόγηση Βυζαντινών και Βουλγάρων

Το 924 ο Βούλγαρος Συμεών έφτασε και πάλι μπροστά τα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως και συναντήθηκε με τον Ρωμανό στο παλάτι του Κοσμιδίου. Από τη συνάντηση δεν προέκυψε γραπτή συνθήκη αλλά προφορική συμφωνία ειρήνευσης. Ο Συμεών δεν σκόπευε να σταματήσει τις επιθέσεις του, ο λόγος για τον οποίο κατά τα έτη 924-926/7 δεν κινήθηκε κατά της αυτοκρατορίας σχετίζεται με τα προβλήματα που αντιμετώπιζε με τους Σέρβους (924) και τους Κροάτες (926). Το 926/7 και καθώς προετοιμαζόταν για νέα προέλαση κατά του Βυζαντίου ο Συμεών απεβίωσε. Ο διάδοχός του, Πέτρος, αντιμέτωπος αφενός με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αποτέλεσμα της έντονης στρατιωτικής δραστηριότητας του πατέρα του, και αφετέρου με κοινωνική και θρησκευτική αστάθεια, αποφάσισε να συνδιαλλαγεί με τους Βυζαντινούς. Το 927 συνήψε συνθήκη και έλαβε από την αυτοκρατορία ως αντάλλαγμα μια νύφη, τη Μαρία Λακαπηνή, εγγονή του Ρωμανού και κόρη του Χριστόφορου Λακαπηνού, και την αναγνώριση του βασιλικού τίτλου. Μετά το γαμικό αυτό συναλλάγιο ο Πέτρος αναγνωριζόταν και από τους Βυζαντινούς ως βασιλεύς (τσάρος) Βουλγάρων κι όχι πλέον ως εκ Θεού άρχων Βουλγαρίας.

924 Οι Βυζαντινοί συντρίβουν τον πειρατικό στόλο του εξωμότη Λέοντος Τριπολίτη

927 Ο Πέτρος, ηγεμών της Βουλγαρίας νυμφεύεται μια βυζαντινή πριγκίπισσα

928/934 Νομοθετικά μέτρα κατά των δυνατών

Ο βαρύτατος χειμώνας του 927/8, που επέφερε καταρχήν σιτοδεία και στη συνέχεια λοιμό επιδείνωσε την κατάσταση των πενήτων της βυζαντινής αυτοκρατορίας και οδήγησε πολλούς από αυτούς σε εκποίηση της κτηματικής τους περιουσίας έναντι μηδαμινών τιμημάτων. Οι μόνοι ωφελημένοι από αυτή τη διαδικασία ήταν φυσικά οι δυνατοί. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ο αυτοκράτορας Ρωμανός εξέδωσε νεαρά με την οποία αφενός επισήμαινε την απληστία των δυνατών και τις συνέπειές της κι αφετέρου ακύρωνε όλες τις μεταβιβάσεις γης, όλων των ειδών (δωρεές, κληρονομίες, πωλήσεις) ενώ απαγόρευε όλες τις μορφές μεταβιβάσεων γης από ασθενέστερους προς ισχυρότερους.

934-976 Κατακτήσεις των Βυζαντινών στα ανατολικά και νοτιανατολικά σύνορα

Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών τα Βυζαντινά στρατεύματα υπό τις διαταγές ικανών στρατηγών, όπως ο Ιωάννης Κουρκούας, ο Νικηφόρος Φωκάς και ο Ιωάννης Τζιμισκής ανακαταλαμβάνουν εδάφη της παλαιάς ρωμαϊκής επικράτειας από τους Άραβες. Ανακτώνται πόλεις όπως η Μελιτηνή (934), η Άμιδα, το Δάρας, η Νίσιβις, η Έδεσα (943), τα Σαμόσατα (958), και μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του 941 και η Κρήτη, το 961. Το 965 ανακαταλαμβάνεται η Κύπρος, ενώ το 969 η Αντιόχεια και το Χαλέπι.

936 Ο Όθων Α΄ανακηρύσσεται βασιλεύς στη Γερμανία

941 Οι Ρως επιτίθενται κατά της Κωνσταντινουπόλεως

943 Επιθέσεις των Ούγγρων κατά της αυτοκρατορίας

944 Υπογράφεται Ρωσο-Βυζαντινή συνθήκη ειρήνης

Το Ιερό Μανδήλιο μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη

Ο Ιωάννης Κουρκούας, αφού ανακατέλαβε από τους Άραβες την Έδεσα μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη το Ιερό Μανδήλιο με την αχειροποίητη εικόνα του Χριστού.

957 Η πριγκίπισσα των Ρώσων του Κιέβου, Όλγα, βαπτίζεται χριστιανή

Το θέμα της επίσκεψης της Όλγας στην Κωνσταντινούπολη και του εκχριστιανισμού της έχει απασχολήσει πολύ την ερευνα. Η Όλγα, χήρα του ηγεμόνα του Κιέβου Ιγγώρ και μητέρα του πρίγκιπα Σβιατοσλάβ, έγινε δεκτή από τον Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο το 957 στην αυλή της Κωνσταντινουπόλεως και πιθανότατα κατά τη διάρκεια της παραμονής της εκεί βαπτίστηκε χριστιανή. Ο εκχριστιανισμός της, αν και υποδηλώνει τη διείσδυση του Χριστιανισμού στο μακρινό κρατικό μόρφωμα του Κιέβου, η οποία άρχισε την εποχή του Φωτίου, μετά την πρώτη επίθεση των Ρως κατά της Κωνσταντινουπόλεως, οπωσδήποτε δεν σηματοδοτεί μαζικό ή έστω εκτεταμένο εκχριστιανισμό του λαού των Ρώσων. Για παράδειγμα, ο γιος της Όλγας, ο μετέπειτα μεγάλος πρίγκιπας του Κιέβου (980-1015) Σβιατοσλάβ Ιγγόρεβιτς, ήταν φανατικός ειδωλολάτρης και για μεγάλο χρονικό διάστημα ενοχλητικός αντίπαλος του Βυζαντίου.

959 Επιθέσεις των Ούγγρων κατά της αυτοκρατορίας

959-963 Βασιλεία Ρωμανού Β΄

963-969 Βασιλεία Νικηφόρου Β΄Φωκά

969 Ο Όθων Α΄ανακηρύσσεται «αυτοκράτωρ» στη Γερμανία

969-976 Βασιλεία Ιωάννη Τζιμισκή

970 Πολιορκία της Αδριανουπόλεως από τον Ρώσο Σβιατοσλάβ Ιγγόρεβιτς

Ο Ρώσος πρίγκιπας του Κιέβου είχε κληθεί στα Βαλκάνια ως σύμμαχος των Βυζαντινών από τον Νικηφόρο Φωκά για να πολεμήσει κατά των Βουλγάρων, πράγμα το οποίο καταρχήν έκανε. Στη συνέχεια όμως φρόντιζε να κρατά τα εδάφη που κατακτούσε για τον εαυτό του και να επιτίθεται και εναντίον της αυτοκρατορίας. Ο Νικηφόρος Φωκάς δεν πρόλαβε να τον αντικρούσει με αποτέλεσμα το 970, μεταξύ άλλων, να πολιορκήσει και την Αδριανούπολη. Οι επιθέσεις του Σβιατοσλάβ κατά της αυτοκρατορίας τερματίστηκαν όταν ο ανιψιός του Φωκά και διάδοχός του στον θρόνο, ο Ιωάννης Τζιμισκής, μετά από τρίμηνες επιχειρήσεις τον κατετρόπωσε και τον ανάγκασε να επιστρέψει επί τα ίδια. Μετά την αποχώρηση των Ρώσων ο Τζιμισκής κατέλυσε το Βουλγαρικό κράτος, το ενσωμάτωσε στην αυτοκρατορία ενώ έθεσε την Εκκλησία Βουλγαρίας στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

972 Καταλύεται το Βουλγαρικό κράτος και προσαρτάται στη Βυζαντινή αυτοκρατορία

972 Ρωσο-Βυζαντινή συνθήκη ειρήνης

972 Η βυζαντινή αρχόντισσα Θεοφανώ παντρεύεται τον Όθωνα Β΄της Γερμανίας 

Τα διακρατικά γαμικά συναλλάγια μεταξύ των ηγεμόνων αποτελούσαν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα ένα από τα μέσα της διεθνούς διπλωματίας. Σε αρκετές περιπτώσεις σημαντικές συνθήκες επισφραγίζονταν με επιγαμίες. Το Βυζάντιο ακολούθησε αυτή την πρακτική αλλά, τουλάχιστον μέχρι τον 10ο αιώνα, με τη μέγιστη φειδώ και υπό όρους. Έως την εποχή του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου π.χ. μόνο μια ξένη νύφη έγινε αυτοκράτειρα —η πριγκίπισσα των Χαζάρων, Τζιτζάκ, η οποία, το 732, αφού βαπτίστηκε χριστιανή και πήρε το όνομα Ειρήνη, παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Ε΄ τον Κοπρώνυμο. Το 927 η κόρη του συναυτοκράτορα Χριστόφορου Λακαπηνού δόθηκε ως νύφη από το Βυζάντιο στον χριστιανό Πέτρο της Βουλγαρίας, γεγονός που λίγο αργότερα θεωρήθηκε εξαίρεση στον κανόνα της διπλωματίας και στηλιτεύτηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ΄ στο έργο του «Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν».

Η Θεοφανώ, η οποία—μετά από επανειλημμένες αιτήσεις των Δυτικών προς το Βυζάντιο για μια αυτοκρατορικής καταγωγής νύφη— στάληκε στον Όθωνα Β΄, διάδοχο του αυτοκρατορικού θρόνου της Γερμανίας, δεν είχε ιδιαίτερη σύνδεση με τον βυζαντινό θρόνο, όντας απλώς συγγενής του Ιωάννη Τζιμισκή.

Γαμικά συναλλάγια συνάπτονται όλο και πιο συχνά από τον 11ο αιώνα και εξής. Στα τελευταία χρόνια της αυτοκρατορίας οι διακρατικές επιγαμίες αποτελούν μόνιμη λύση ανάγκης, τελούνται σχεδόν μαζικά και χωρίς όρους για να εξυπηρετήσουν την όλο και πιο δύσκολη πολιτική πραγματικότητα.

975 Επανακτώνται η Έμεσα, το Βάαλβεκ, η Δαμασκός, η Καισάρεια 

976-1025 Βασιλεία Βασιλείου Β΄Μακεδόνος

985 Άλωση της Λάρισας από τους Βουλγάρους

Όταν αυτοκράτορας ο Ιωάννης Τζιμισκής κατέλυσε τη Βουλγαρία (972) και την ενέταξε στη Βυζαντινή επικράτεια επαναφέροντας μετά από πολλούς αιώνες τα σύνορα του κράτους στον Δούναβη μεταξύ των κατακτημένων Βουλγάρων αναπτύχθηκε έντονη απελευθερωτική δραστηριότητα υπό την καθοδήγηση των Κομιτόπουλων, των γιων δηλαδή του Βούλγαρου πρίγκιπος Νικολάου. Η δραστηριότητα από την πλευρά των Βουλγάρων εκδηλώθηκε καταρχήν με την καταστροφή πόλεων της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας και στη συνέχεια με τη δημιουργία κράτους στην περί την Αχρίδα περιοχή, το οποίο μεγάλωνε διαρκώς με την κατάκτηση Βυζαντινών εδαφών της κυρίως Ελλάδας. Του κράτους ηγείτο ο Σαμουήλ, ο νεώτερος γιος του Νικολάου. Η «επανάσταση» των Κομιτοπούλων που απασχόλησε ιδιαίτερα την αυτοκρατορία, έληξε το 1014 με τη μάχη του Κλειδίου στην οποία ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄κατατρόπωσε τους Βουλγάρους.

988 Καταπνίγονται τα στασιατικά κινήματα των Βάρδα Φωκά και Βάρδα Σκληρού

Οι δυσκολίες τις οποίες αρχικά αντιμετώπισε ο Βασίλειος στον αγώνα του κατά των Βουλγάρων ενθάρρυναν την ταυτόχρονη εκδήλωση δύο διαφορετικών στασιαστικών κινημάτων. Τα κινήματα αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με τη στρατιωτική βοήθεια που του απέστειλε ο Βλαδίμηρος του Κιέβου, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην περιοχή της Χερσώνος, στην Κριμαία.

988/989 Ο οριστικός εκχριστιανισμός των Ρώσων

Η συμφωνία του Βλαδιμήρου του Κιέβου με τον Βασίλειο Β΄, το 988, προέβλεπε ότι ο Ρώσος πρίγκιπας θα βοηθούσε τον αυτοκράτορα στην αντιμετώπιση των στασιαστών και θα ελάμβανε ως αντάλλαγμα μια Βυζαντινή πριγκίπισσα για σύζυγο. Η ολοκλήρωση του συναλλαγίου απαιτούσε τον εκχριστιανισμό των Ρως. Έτσι ο Βλαδίμηρος βαπτίστηκε, έλαβε το όνομα Βασίλειος και νυμφεύθηκε την αδελφή του αυτοκράτορα Άννα. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης που μια πορφυρογέννητη βυζαντινή πριγκίπισσα ήρθε σε γάμου κοινωνία με ξένο, και μάλιστα ως τη στιγμή εκείνη μη Χριστιανό, ηγεμόνα. Ο λαός του Βλαδιμήρου βαπτίστηκε μαζικά στα ποτάμια από τους κληρικούς που ήδη ιερουργούσαν στην επικράτεια του κράτους του Κιέβου αλλά και από τους πολλούς ιερείς που ακολούθησαν την Άννα στο ταξίδι της προς τη Ρωσία.

994-999 Πολεμικές επιχειρήσεις του Βασιλείου Β΄εξασφαλίζουν Βυζαντινό έλεγχο στη Συρία

996 Εκδίδεται νεαρά «περί των δυνατών των από πενήτων επικτωμένων» κατά των δυνατών

Η νεαρά ακύρωνε όλες τις πράξεις αγοράς γαιών στις οποίες είχαν προβεί οι δυνατοί από το 928 και εξής. Αν οι γαίες ήταν δημόσιες η ακύρωση έφθανε στα χρόνια του Αυγούστου. Το ίδιο κείμενο εμπεριείχε διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες οι ανώτατοι αξιωματούχοι που διέπρατταν ανθρωποκτονία τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου, όπως όλοι οι πολίτες, αλλά και κάποιες που περιόριζαν τις δικαιοδοσίες των τοπικών μητροπολιτών επί των αγροτικών κοινοτήτων, ενώ ρύθμιζαν και ζητήματα εμπορικής και οικονομικής φύσεως που ανέκυπταν από τη διοργάνωση των πανηγύρεων.

1002 Εκδίδεται το «αλληλέγγυον»

Για να ενισχύσει τους πένητες ο Βασίλειος δημοσίευσε νόμο με τον οποίο η συλλογική φορολογική ευθύνη προς το κράτος που ως τότε βάρυνε τους συγγενείς και τους γείτονες των νεκρών στρατιωτών και καλλιεργητών μετατοπίστηκε και επιβάρυνε πια μόνο τους δυνατούς από την κοινότητα του νεκρού (είτε αυτοί ήταν συγγενείς, είτε απλώς γείτονες).

1014 Ο Βασίλειος Β΄κατατροπώνει τους Βουλγάρους στη θέση Κλειδί

Μετά από πολυετείς αγώνες κατά των Βουλγάρων ο Βασίλειος επέτυχε να συντρίψει τον στρατό του Σαμουήλ κοντά στον ποταμό Στρυμόνα, στη θέση Κλειδί. Μετά το πέρας της μάχης ο Βυζαντινός αυτοκράτορας τύφλωσε τους αιχμάλωτους στρατιώτες, αφήνοντας στους 100 τυφλούς έναν μονόφθαλμο για να τους οδηγεί και τους έστειλε πίσω στο στρατόπεδο του Σαμουήλ. Στις πηγές αναφέρεται ότι στο θέαμα των τυφλωμένων ανδρών ο Σαμουήλ έπαθε αποπληξία. Η συμπεριφορά αυτή του Βασιλείου έχει ενίοτε θεωρηθεί ως ανεξήγητη, αν και στο Βυζαντινό δίκαιο η τύφλωση αποτελεί μία από τις ποινές για τα εγκλήματα εσχάτης προδοσίας. Με δεδομένο ότι τα βουλγαρικά εδάφη αυτή την εποχή αποτελούσαν μέρος της αυτοκρατορικής επικράτειας, οι Βούλγαροι στρατιώτες τιμωρήθηκαν από τον αυτοκράτορα ως υπήκοοι που στασίασαν κατά του κράτους. Έως το 1018 ο αυτοκράτορας ολοκλήρωσε την ανάκτηση των Βουλγαρικών εδαφών τα οποία στη συνέχεια κατένειμε σε δύο διοικητικά θέματα το Παρίστριον και το θέμα Βουλγαρίας. Τις αρμοδιότητες της καταλυμένης πλέον Εκκλησίας της Βουλγαρίας κλήθηκε να διαδραματίσει η αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή Αχρίδος.

1025-1028 Βασιλεία Κωνσταντίνου Η΄

Οι φτωχοί της υπαίθρου εξαθλιώθηκαν αφού ο αυτοκράτορας εισέπραξε σε τρία έτη φόρους πέντε ετών ενώ δεν διευκόλυνε σε τίποτα τους πένητες και τους μικροιδιοκτήτες.

1028-1034 Ρωμανός Γ΄Αργυρός

Ο Ρωμανός Αργυρός, πρώτος σύζυγος της κόρης του Κωνσταντίνου Η΄ Ζωής, που απέτυχε να αντιμετωπίσει τους Άραβες και να διευθετήσει τα οικονομικά προβήματα της αυτοκρατορίας, κατάργησε αμέσως μετά την ανάρρησή του στον θρόνο τον νόμο του αλληλεγγύου δημιουργώντας σοβαρότατα προβλήματα στους πένητες του κράτους και ενισχύοντας τους δυνατούς. Καθώς οι μικροκαλλιεργητές στρατιώτες αντιμετώπιζαν όλο και μεγαλύτερα προβλήματα ο κρατικός στρατός μειωνόταν ενώ σταδιακά αυξανόταν η χρήση μισθοφόρων που αύξανε τα εξοπλιστικά και το αμυντικά έξοδα.

1034-1041 Βασιλεία Μιχαήλ Δ΄

1038-1040 Ο στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης ανακατακτά προσωρινά τη Σικελία

1040 Επανάσταση των Βουλγάρων υπό τον Πέτρο Δελεάνο

Το γεγονός ότι επί Μιχαήλ Δ΄, ο ισχυρός ευνούχος του παλατιού και αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννης Ορφανοτρόφος για να συγκεντρώσει χρήματα ζήτησε από τους υποδουλωμένους Βουλγάρους να πληρώνουν τους φόρους τους σε χρήματα κι όχι σε είδος, όπως έκαναν μέχρι τότε, αλλά και το γεγονός ότι διόρισε Έλληνα κι όχι Βούλγαρο αρχιεπίσκοπο στην Αχρίδα είχαν ως αποτέλεσμα την εξέγερση των Βουλγάρων.

1041 Η επανάσταση του Πέτρου Δελεάνου καταστέλλεται από τον Μιχαήλ Δ΄

1041 Βασιλεία Μιχαήλ Ε΄Καλαφάτη (για λίγους μήνες)

Η κίνηση του νόμιμα εκλεγμένου αυτοκράτορα Μιχαήλ Ε΄να απομακρύνει από τον θρόνο και να εξορίσει την αυτοκράτειρα Ζωή, απόγονο της δυναστείας των Μακεδόνων και ως εκ τούτου κύρια ηγεμόνα, αν και καταρχάς φάνηκε να γίνεται δεκτή από μέρος της Συγκλήτου και των αρχόντων των Δήμων, επέφερε εκτεταμένη λαϊκή εξέγερση στην πρωτεύουσα. Ο Μιχαήλ Ε΄ τιμωρήθηκε με τύφλωση και ο λαός ανακήρυξε αυτοκράτειρες τη Ζωή και την αδελφή της Θεοδώρα.

1042 Βασιλεία Ζωής και Θεοδώρας

1042-1055 Βασιλεία Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου

Επί της βασιλείας του, στην προσπάθεια εξασφάλισης χρημάτων, γενικεύται η συνήθεια της εκμίσθωσης των φόρων σε ιδιώτες, και η πρακτική εξαργυρισμού της στρατιωτικής θητείας ενώ πιθανότατα εισάγεται και ο θεσμός της «πρόνοιας». Οι εκμισθωτές των φόρων κατέβαλαν άμεσα στην αυτοκρατορία τους φόρους που έπρεπε να πληρώσει μια περιοχή και στη συνέχεια τους εισέπρατταν οι ίδιοι από τους φορολογούμενους. Το μέτρο αποδείχθηκε ολέθριο αφού οι ιδιώτες επεδίωκαν να εισπράττουν από τους πολίτες ποσά πολύ μεγαλύτερα από εκείνα που σύμφωνα με τους νόμους έπρεπε να καταβληθούν. Ο εξαργυρισμός της θητείας, η δυνατότητα δηλαδή των πολιτών να εξαγοράζουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις έφερνε κάποια χρήματα στα αυτοκρατορικά ταμεία, αλλά αποδυνάμωνε τους θεματικούς στρατούς και αύξανε τις ανάγκες σε μισθοφόρους. Τέλος η «πρόνοια», η παραχώρηση δηλαδή μεγάλων κρατικών εκτάσεων σε επιφανείς πολίτες που θα συνέλεγαν τους φόρους των περιοχών προς ίδιον όφελος, με την υποχρέωση να τους παρέχουν προστασία, επίσης επιδείνωσε σε αρκετές περιπτώσεις τη θέση του κράτους, της εκκλησίας και των πολιτών.

1042 Επανάσταση του στρατηγού Γεωργίου Μανιάκη

Η διαφθορά στο παλάτι, η υπερφορολόγηση, η ασυδοσία του αυτοκρατορικού περιβάλλοντος, των αξιωματούχων και των λογίων της αυλής οδήγησαν σε ανταρσία τον Μανιάκη, όταν το 1042, και καθώς για δεύτερη φορά αγωνιζόταν με επιτυχία να ανακτήσει τη Σικελία και την Κάτω Ιταλία για λογαριασμό των Βυζαντινών, ανεκλήθη στην Κωνσταντινούπολη. Ο στρατηγός υπέκυψε το 1043 κατά τη διάρκεια μάχης κατά των αυτοκρατορικών στρατευμάτων.

1042 Το σερβικό κράτος της Ζέτα (Διόκλειας) ανεξαρτητοποιείται

1043 Επίθεση των Ρώσων κατά της Κωνσταντινουπόλεως 

Πρόκειται για την τελευταία επίθεση των εκχριστιανισμένων πια Ρώσων του Κιέβου κατά της Κωνσταντινουπόλεως η οποία και αναχαιτίστηκε. Το 1046 Βυζαντινοί και Ρώσοι υπέγραψαν νέα εμπορική συνθήκη ειρήνης.

1044 Ο Κακίκιος παραδίδει τα εδάφη του Ανίου και της Μεγάλης Αρμενίας στο Βυζάντιο

Ο Βασίλειος Β΄ πριν πεθάνει εξασφάλισε ότι ο μάγιστρος Ιωβανεσίκης, ισόβιος άρχων Ανίου και Μεγάλης Αρμενίας θα κληροδοτούσε τα εδάφη του στο Βυζάντιο. Ο γιος του Ιωβανεσίκη, Κακίκιος παρέδωσε τα εδάφη στο Βυζάντιο το 1044.

1045 Ίδρυση της νομικής Σχολής των Μαγγάνων στην Κωνσταντινούπολη

Η σχολή, που χαρακτηρίζεται από τους νεώτερους και ως Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως, είχε ως αποστολή της την εκπαίδευση ανωτάτων υπαλήλων της αυτοκρατορίας και νομικών. Ήταν χωρισμένη σε δύο τομείς, τον φιλοσοφικό με προϊστάμενο τον ύπατο των φιλοσόφων, θέση την οποία για έτη κατείχε ο λόγιος Μιχαήλ Ψελλός, και τον νομικό με προϊστάμενο τον νομοφύλακα.

1046-1053 Επιθέσεις των Πετσενέγων στα αυτοκρατορικά εδάφη

Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του 11ου αιώνα οι Πετσενέγοι ήσαν σε διαρκή επαφή με την αυτοκρατορία είτε ως σύμμαχοι κατά άλλων ισχυρών αντιπάλων, είτε ως εχθροί που λεηλατούσαν το βόρειο σύνορο και αποσπούσαν εδάφη από το Βυζάντιο. Μεταξύ 1036 και 1045 μερικές φυλές Πετσενέγων αφού ανέπτυξαν επιθετική δραστηριότητα κατά της αυτοκρατορίας συνθηκολόγησαν, εκχριστιανίστηκαν και εγκαταστάθηκαν μονίμως ως «φοιδεράτοι» σε αυτοκρατορικά εδάφη. Η αυτοκρατορία δεν επέτυχε να συνυπάρχει ειρηνικά με τον συγκεκριμένο λαό, και οι εκχριστιανισμένοι φοιδεράτοι και οι εκτός συνόρων Πετσενέγοι δημιουργούσαν διαρκώς προβλήματα στα σύνορα ή και εντός της αυτοκρατορίας μέχρι και τις αρχές του 12ου αιώνα.

1047 Αποστασία του στρατηγού Λέοντος Τορνίκη

1054 Το οριστικό Σχίσμα των Εκκλησιών

Οι παρεμβάσεις του πάπα σε μητροπόλεις της νότιας Ιταλίας που εντάσσονταν στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως αποτέλεσαν την αφορμή για να ανακινηθούν οι δογματικές, λειτουργικές και εθιμικές διαφορές (το filioque, το πρωτείον του πάπα κ.λπ.) μεταξύ των δυο Εκκλησιών. Αν και αντιπρόσωποι του πάπα Λέοντος Θ΄ κλήθηκαν και ήλθαν στην πρωτεύουσα για να συνομιλήσουν με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο και τους θεολόγους της Ανατολής, συνεννόηση τελικώς δεν επήλθε. Η αντιπαράθεση κατέληξε σε αλληλοαναθεματισμούς και στο οριστικό σχίσμα, το οποίο επηρέασε κατά τους επόμενους αιώνες τις πολιτικές εξελίξεις σε Δύση και Ανατολή.

1055-1056 Βασιλεία Θεοδώρας της Πορφυρογέννητης

1056-1057 Βασιλεία Μιχαήλ ΣΤ΄Στρατιωτικού

1057-1059 Βασιλεία Ισαακίου Κομνηνού

1059-1067 Βασιλεία Κωνσταντίνου Ι΄Δούκα

1059 Ο πάπας αναγνωρίζει την κατοχή της Ιταλίας στον Νορμανδό Ροβέρτο Γυϊσκάρδο

1065 Οι Σελτζούκοι Τούρκοι προελαύνουν στην Ανατολή, κατακτούν το Άνιον της Αρμενίας

1060-1091 Οι Νορμανδοί κατακτούν τη Σικελία

1067 Οι Τούρκοι λεηλατούν την Καισάρεια και την Αντιόχεια

1067-1071 Βασιλεία Ρωμανού Δ΄ Διογένη

1071 Η Βάρις (Μπάρι) κατακτάται από τους Νορμανδούς

Ήττα των Βυζαντινών από τους Σελτζούκους Τούρκους στο Μάτζικερτ

Ο βυζαντινός στρατός ηττήθηκε σε αποφασιστική μάχη από τους Σελτζούκους Τούρκους οι οποίοι υπό τον Αρπ Ασλάν επιτέθηκαν στην οχυρή κωμόπολη Μάτζικερτ στη λίμνη Βαν, όπου είχαν καταλύσει οι Βυζαντινοί. Ο Ρωμανός συνελήφθη και κρατήθηκε αιχμάλωτος για 8 μήνες. Όταν αφέθηκε ελέυθερος είχε επιτύχει να συνάψει συνθήκη ειρήνης με τους Σελτζούκους η οποία καθόριζε την κατανομή των εδαφών και την ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ των εμπολέμων. Η συνθήκη δεν τηρήθηκε ποτέ. Όταν ο Ρωμανός έφθασε τελικώς στην πρωτεύουσα συνελήφθη και τυφλώθηκε• στον θρόνο, με τη βοήθεια του Ψελλού, είχε ήδη αναρρηθεί ο Μιχαήλ Ζ΄Δούκας, γιος του Κωνσταντίνου Ι΄Δούκα, ενώ στην ουσία το κράτος κυβερνούσε ο ευνούχος Νικηφορίτζης.

Το κλίμα αδιαφορίας και αποσυνθέσεως που επικράτησε στα επόμενα 10 έτη επέτρεψε στους Σελτζούκους να κατακτήσουν σχεδόν χωρίς αντίσταση την κεντρική Μικρά Ασία.

1071-1078 Βασιλεία Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα

Το κράτος οδηγήθηκε σε οικονομική εξαθλίωση λόγω των πολέμων, της κακοδιαχείρισης και της κερδοσκοπίας. Τα είδη πρώτης ανάγκης ακρίβηναν τόσο πολύ που ο λαός της αυτοκρατορίας κυριολεκτικά πεινούσε. Εξαγριωμένοι πολίτες έκαψαν τις κρατικές αποθήκες σιτηρών που είχε κατασκευάσει για να κερδοσκοπεί ο αυτοκράτορας στη Ραιδεστό. Η άθλια κατάσταση του κράτους προκάλεσε επανειλημμένα πραξικοπήματα και ο Μιχαήλ αντικαταστάθηκε από τον στασιαστή Νικηφόρο Βοτανειάτη στα 1081.

1072-1077 Οι βουλγαρικές επαρχίες του Βυζαντίου εξεγείρονται υπό τον Κωνσταντίνο Bodin

1075 Ο Ούγγρος βασιλιάς Geza νυμφεύεται την κόρη του Θεοδούλου Συναδηνού

Για να προλάβει πιθανές επιθέσεις των Ούγγρων οι οποίοι ήδη από το 1071 (κατ’ άλλους από το 1064) είχαν καταλάβει το Βελιγράδι, ο Μιχαήλ Δούκας συνθηκολόγησε με τον φιλοβυζαντινό πρίγκιπα της Ουγγαρίας Geza. Οι φιλικές σχέσεις των δύο κρατών επισφραγίστηκαν όταν ο Geza αναρρήθηκε στον θρόνο της Ουγγαρίας (1074) με μια επιγαμία (1075). Ως δώρο για τον γάμο του με τη Συναδηνή ο Ούγγρος βασιλεύς έλαβε από την αυτοκρατορία βασιλικό στέμμα κοσμημένο με τις εικόνες του Χριστού, του βυζαντινού αυτοκράτορα και του Ούγγρου ηγεμόνα, το περίφημο στέμμα της Ουγγαρίας.

1078-1081 Βασιλεία Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη

Πρόκειται για περίοδο στάσεων. Μεταξύ αυτών η σοβαρότερη ήταν αυτή του Νικηφόρου Μελισσηνού που με τη βοήθεια των Τούρκων κατέλαβε μεγάλο μέρος της δυτικής Μικράς Ασίας. Όταν η προσπάθειά του να καταλάβει τον θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως απέτυχε, το 1080, ο Μελισσηνός ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας στη Νίκαια και άφησε τη λοιπή Μικρά Ασία στους Τούρκους. Τον ίδιο χρόνο οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Νίκαια και ίδρυσαν το σουλτανάτο του Ρουμ. Για να αντιμετωπίσει τα οικονομικά προβλήματα που προέκυψαν μετά την απώλεια της Μικράς Ασίας και τις επιδρομές στα βόρεια σύνορα ο αυτοκράτορας νόθευσε το ισχυρό έως τότε βυζαντινό χρυσό νόμισμα.

1080 Ο Σουλεϊμάν καταλαμβάνει μέρος της Μικράς Ασίας και ιδρύει το σουλτανάτο του Ρουμ

1081-1118 Βασιλεία Αλεξίου Α΄ Κομνηνού

Οι διαρκείς πολεμικές κινητοποιήσεις του Αλεξίου είχαν αρνητικά αποτελέσματα για την οικονομία του κράτους. Ο Αλέξιος αναγκάστηκε να προβεί σε νέα νόθευση του νομίσματος και σε επιβολή νέων φόρων που επιβάρυναν ιδίως τους φτωχούς της αυτοκρατορίας. Παράλληλα επεξέτεινε τον θεσμό της «πρόνοιας» ενισχυοντας τους οικονομικά εύρωστους και πάλι εις βάρος των φτωχών, και εις βάρος των κρατικών και των εκκλησιαστικών εσόδων.

1081 Αναγκαστική δήμευση των πολύτιμων σκευών της εκκλησίας- κοπή νομισμάτων

Συνθήκη ειρήνης με το Σουλτανάτο του Ρουμ

Παραχώρηση εμπορικών προνομίων στους Βενετούς έναντι ναυτικής βοήθειας

1081-1084 Πολεμικές επιχειρήσεις του Αλεξίου κατά των Νορμανδών στη βορειοδυτική Ελλάδα

1082 Το Δυρράχιο στα χέρια των Νορμανδών

1083 Τα Ιωάννινα στα χέρια των Νορμανδών, οι Νορμανδοί αναχωρούν για την Ιταλία

1084 Ο Ροβέρτος Γυϊσκάρδος πεθαίνει κατά την πολιορκία της Κεφαλληνίας, μετά τον θάνατό του οι Νορμανδοί λύουν την πολιορκία και αναχωρούν για την Ιταλία.

1089/90 Οι Πετσενέγοι και ο Τούρκος Εμίρης της Σμύρνης πολιορκούν την Πόλη 

1092 Ο Αλέξιος με συμμάχους του Κουμάνους νικά τους Πετσενέγους στο Λεβούνιον

1093 Ο Αλέξιος με σύμμαχο τον σουλτάνο της Νικαίας νικά τον εμίρη Τζαχά της Σμύρνης

1094 Ο Αλέξιος υποτάσσει τους Σέρβους

1095 Ο πάπας Ουρβανός Β΄κηρύσσει την πρώτη Σταυροφορία στη Σύνοδο του Κλερμόντ

1096 Οι Σταυροφόροι της Α΄ Σταυροφορίας φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη

Ο Αλέξιος Α΄υπέγραψε συμφωνία με τους Σταυροφόρους και δεσμεύτηκε να τους προσφέρει εφόδια και τρόφιμα και να τους βοηθά με τον στρατό του αν εκείνοι του παρέδιδαν τα βυζαντινά εδάφη που θα ανακαταλάμβαναν από τους Τούρκους.

1097 Οι Σταυροφόροι ανακτούν τη Νϊκαια και την παραδίδουν στους Βυζαντινούς

1097-1098 Οι Σταυροφόροι απελευθερώνουν τη Λεύκη, το Δορύλαιον, τη Λαοδίκεια, το Ικόνιον

1098 Οι Σταυροφόροι κατακτούν την Αντιόχεια

Ο Νορμανδός Βοημούνδος αρνείται να την παραδώσει στους Βυζαντινούς καταπατώντας τη συμφωνία του με τον Αλέξιο. Ιδρύονται τα σταυροφορικά πριγκιπάτα της Έδεσας και της Αντιόχειας.

1099 Στις 13-14 Ιουλίου οι Σταυροφόροι καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ 

Ιδρύεται το Φραγκικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ με βασιλιά τον Γοδεφρείδο ντε Μπουγιόν.

1108 Ο Αλέξιος μετά από αγώνες χρόνων υποχρεώνει τον Βοημούνδο σε συνθήκη 

1110 Καταδίκη της αιρέσεως των Βογομίλων

Στα έτη περί το 1110 ο αυτοκράτορας Αλέξιος εξαπέλυσε διωγμό κατά των Βογομίλων, μιας αίρεσης, αρχαίας στη βάση της (συγγενής με εκείνην των Παυλικιανών) που ανθούσε στις βουλγαρικές κυρίως επαρχίες. Ο αρχηγός της αίρεσης θανατώθηκε ενώ οι οπαδοί υποχρεώθηκαν με απειλές να επανέλθουν στους κύκλους της Ορθοδοξίας.

1111 Ο Αλέξιος παραχωρεί εμπορικά προνόμια στην πόλη της Πϊζας

1118-1143 Βασιλεία Ιωάννη Β΄ Κομνηνού

1122 Ο Ιωάννης νικά κατά κράτος τους Πετσενέγους

Με την περιγραφή της νίκη του Ιωάννη Κομνηνού επί των Πετσενέγων σταματούν οι αναφορές των πηγών για τον συγκεκριμένο λαό.

1123 Νίκη των Βυζαντινών κατά των Σέρβων

1126 Ανανέωση των εμπορικών προνομίων προς τη Βενετία 

1128 Οι Βυζαντινοί νικούν τους Ούγγρους

1135 Ο Ιωάννης νικά τον εμίρη της Μελιτηνής

1136 Ανανέωση των εμπορικών προνομίων της Πίζας 

1137 Ο Ιωάννης αναγκάζει τους Νορμανδούς της Αντιοχείας να αναγνωρίσουν την επικυριαρχία του Βυζαντίου

1138 Ο Ιωάννης νικά τους εμίρηδες της Συρίας και Παλαιστίνης 

1140 Συμμαχία των Βυζαντινών με τον αυτοκράτορα της Γερμανίας Κορράδο Γ΄

Η συμμαχία του Βυζαντίου με τους Γερμανούς αποσκοπούσε στην προστασία του Βυζαντίου από την νορμανδική απειλή. Η συμμαχία επισφραγίσθηκε με τον αρραβώνα του βυζαντινού διαδόχου του θρόνου Μανουήλ με τη Γερμανίδα πριγκίπισσα Βέρθα von Schulbach, που αργότερα έλαβε το όνομα Ειρήνη.

1143-1180 Βασιλεία Μανουήλ Α΄Κομνηνός

Η κατάσταση στο εσωτερικό του κράτους δεν ήταν καθόλου καλή αφού οι διαρκείς πόλεμοι δημιουργούσαν οικονομικά προβλήματα. Ταυτόχρονα οι μεγαλογαιοκτήμονες είχαν αποκτήσει τεράστιες περιουσίες αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα του κράτους.

1145 Ο άγιος Βερνάρδος, μοναχός του Κλερβώ κηρύσσει τη Β΄Σταυροφορία 

1147 Οι Σταυροφόροι φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη

Ο Ρογήρος Νορμανδός βασιλιάς της Σικελίας επιτίθεται στη Θήβα και την Κόρινθο

Ο Ρογήρος καταλαμβάνει την Κέρκυρα

1150-1153 Συγκρούσεις Βυζαντίου και Ουγγαρίας

1154 Πεθαίνει ο Ρογήρος, Νορμανδός βασιλιάς της Σικελίας

1155 Ο Βυζαντινός στόλος αποβιβάζει στρατό στην Αγκώνα

Οι Βυζαντινοί καταλαμβάνουν την Απουλία προκαλώντας την αντίδραση των Νορμανδών, Βενετών και Γερμανών

1158 Συνθήκη μεταξύ Νορμανδών και Βυζαντίου

Ο Νορμανδός Γουλιέλμος Α΄, αντεπιτέθηκε (1155-1156) και ανέκτησε τα περισσότερα από τα Ιταλικά εδάφη που είχαν περάσει στον έλεγχο των Βυζαντινών. Ο Μανουήλ επέμεινε αρχικά στα κατακτητικά του σχέδια αλλά τελικώς με τη μεσολάβηση του πάπα συνήψε συνθήκη με τον Γουλιέλμο και του παρέδωσε ό,τι είχε κατακτήσει στην Ιταλία.

1159 Οι λατίνοι ηγεμόνες της Ανατολής δήλωσαν υποταγή στον Βυζαντινό αυτοκράτορα

1161-1167 Συγκρούσεις Βυζαντίου και Ουγγαρίας

Οι διαμάχες έληξαν το 1167 με αποτελέσματα θετικά για την αυτοκρατορία, η Δαλματία, η Κροατία, η Βοσνία και η περιοχή του Σιρμίου βρέθηκαν ξανά εντός της Βυζαντινής επικρατείας.

1169 Παραχώρηση εμπορικών προνομίων στη Γένουα

1170 Ανανέωση των εμπορικών προνομίων της Πίζας

1171-1179 Συγκρούσεις Βυζαντίου και Βενετών

Ο βυζαντινός έλεγχος επι της Δαλματίας (1167) δυσαρέτησε τη Βενετία, η οποία ως τότε θεωρούσε τις Δαλματικές ακτές ως επικράτειά της, ενώ το Βυζάντιο με τη σειρά του υπέφερε από την εμπορική δραστηριότητα των Βενετών στην Πόλη και στα λιμάνια του. Η αμφίρροπη δυσαρέσκεια είχε δυσάρεστα αποτελέσματα. Οι Βυζαντινοί στις 12 Μαΐου 1171 συνέλαβαν τους Βενετούς εμπόρους που βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη και δήμευσαν τις περιουσίες τους. Εις απάντησιν Βενετικοί στόλοι χτύπησαν Βυζαντινά λιμάνια και έκαψαν τη Χίο και τη Μυτιλήνη. Η διαμάχη έληξε το 1179 με συνθήκη που όριζε ότι οι Βενετοί ανακτούν τα παλαιά τους προνόμια.

1176 Ο Βυζαντινός στρατός ηττάται από τον σουλτάνο του Ικονίου στο Μυριοκέφαλο

1180-1183 Αλέξιος Β΄

1183-1185 Ανδρόνικος Α΄

Ο Ανδρόνικος αν και προωθήθηκε με ανορθόδοξο τρόπο στον θρόνο, δολοφονώντας τον ανήλικο Αλέξιο Β΄, επιθυμούσε να εξυγειάνει το κράτος. Ως εκ τούτου στράφηκε άμεσα εναντίον αφενός της μεγάλης ιδιοκτησίας και αφετέρου της διεφθαρμένης υπαλληλίας. Με την αφόρητη πίεση που άσκησε προς τους κρατικούς υπαλλήλους σε σύντομο χρονικό διάστημα ανέκοψε την παράνομη φορολόγηση των φτωχών και βοήθησε τον λαό. Σε σχέση με τους μεγαλογαιοκτήμονες, δεν κατάφερε σχεδόν τίποτα. Επιχειρώντας να τους ελέγξει τους αντιμετώπισε με μεγάλη σκληρότητα με αποτέλεσμα να στραφούν εναντίον του, να στασιάζουν και τελικά να τον υπονομεύσουν ανεπανόρθωτα δημιουργώντας στην πρωτεύουσα αναταραχή που κατέληξε στον θάνατό του (1185).

1183 Ο Ισαάκιος Κομνηνός καταλαμβάνει την Κύπρο και ανακηρύσσεται εκεί αυτοκράτορας

1183 Ούγγροι και Σέρβοι καταστρέφουν το Βελιγράδι, τη Ναϊσσό, τη Σόφια

1185 Οι Νορμανδοί καταλαμβάνουν το Δυρράχιο και λεηλατούν τη Θεσσαλονίκη

1185 Επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη, ο Ανδρόνικος συλλαμβάνεται και εκτελείται

1185-1195 Βασιλεία Ισαακίου Β΄Αγγέλου

Η οικονομική πολιτική του Ισαακίου ήταν ολέθρια για το κράτος. Προκειμένου να πληρώσει τα έξοδα των γάμων του με τη Μαργαρίτα της Ουγγαρίας αποφάσισε να επιβάλει έκτακτους φόρους στον λαό. Η νέα αυτή επιβάρυνση επέφερε τη δυσαρέσκεια των Βλαχικών και στη συνέχεια και των Βουλγαρικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας.

1185 Ο στρατηγός Αλέξιος Βρανάς νικά τους Νορμανδούς

1185 Το Βυζάντιο συμμαχεί με τον Κιλίτζ-Ασλάν του Ικονίου προσφέροντας χρηματικά δώρα και την υποχρέωση καταβολής ετήσιου φόρου

1185 Εξεγείρονται οι Βουλγαρικές επαρχίες της αυτοκρατορίας υπό τους Πέτρο και Ασάν

1187/8 Ίδρυση του δεύτερου Βουλγαρικού Βασιλείου

Ο Ισαάκιος Άγγελος κινήθηκε κατά των Βουλγάρων και κατάφερε καταρχήν να καταστείλει την επανάστασή τους. 

Την άνοιξη του 1187 ο Ισαάκιος επιχείρησε νέα εκστρατεία κατά των Βουλγάρων που είχαν πια ανασυνταχθεί και εξασφαλίσει την υποστήριξη του μεγάλου Ζουπάνου της Σερβίας Στέφανου Νεμάνια. Ο Ισάακιος αναγκάσθηκε να συνθηκολογήσει, όταν έμαθε ότι υπήρχε σε εξέλιξη στάση στη Μικρά Ασία και παραχώρησε στους Βουλγάρους την περιοχή ανάμεσα στην οροσειρά του Αίμου και τον Δούναβη, η οποία και αποτέλεσε τα κύρια εδάφη του νέου ανεξάρτητου Βουλγαρικού κράτους. Τον βασιλιά Ασάν Α΄έστεψε ο προκαθήμενος της νεοσύστατης αρχιεπισκοπής Τυρνόβου.

1187 Ο Σαλαδίν, σουλτάνος του Καΐρου και της Δαμασκού καταλαμβάνει τα Ιερουσαλήμ

1189-1191 Τρίτη Σταυροφορία

1191 Οι Σταυροφόροι της Γ΄ Σταυροφορίας καταλαμβάνουν την Κύπρο 

Ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος κατέλαβε την Κύπρο και την παρέδωσε στους Ναΐτες ιππότες. Λίγο αργότερα το νησί περιήλθε το 1192 στον Γουΐδωνα Ντε Λουσινιάν.

1195-1203 Βασιλεία του Αλεξίου Γ΄Αγγέλου

1203-1204 Βασιλεία Ισαακίου Β΄ και Αλεξίου Δ΄ Αγγέλων

Ο Αλέξιος Δ΄ Άγγελος μετέβη λίγο πριν την έναρξη της Δ΄ Σταυροφορίας στη Δύση και ζήτησε από τους Σταυροφόρους και τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ τη βοήθειά τους για να αποκατασταθεί ο ίδιος και ο πατέρας του στον βυζαντινό θρόνο. Ως αντάλλαγμα τους έταξε μεγάλα χρηματικά ποσά. Η πρόσκληση ήταν η μεγάλη ευκαιρία για τους δυτικούς ηγεμόνες. Στις 24 Ιουνίου 1203 οι Σταυροφόροι εμφανίστηκαν μπροστά στην Πόλη και στις 17 Ιουλίου αποκατέστησαν τον τυφλό Ισαάκιο Β΄ και το γιο του Αλέξιο Δ΄ στον αυτοκρατορικό θρονο, ο τότε αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ δραπέτευσε από την πρωτεύουσα μαζί με τα αυτοκρατορικά διάσημα και τα κοσμήματα του θρόνου. Οι Σταυροφόροι έμειναν έξω από την Κωνσταντινούπολη αναμένοντας τα χρήματα που τους είχε υποοσχεθεί ο Αλέξιος Δ΄. Τον Ιανουάριο του 1204, αγανακτισμένος από την παρουσία των Σταυροφόρων ο λαός της Κωνσταντινουπόλεως στασίασε κατά του Αλεξίου Δ΄ και του Ισαακίου Β΄ και ανακήρυξε αυτοκράτορα τον αντιδυτικό Αλέξιο Ε΄ Μούρτζουφλο. Οι Λατίνοι που ήταν πια αποφασισμένοι να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, αφού συνέταξαν το Μάρτιο του 1204 ένα σχέδιο διανομής των βυζαντινών εδαφών γνωστό ως partitio Romaniae, τον Απρίλιο του 1204 επιτέθηκαν κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Η Πόλη αλώθηκε τις 13 Απριλίου του 1204 και διαμοιράστηκε κυρίως ανάμεσα στους Βενετούς και στον κόμητα της Φλάνδρας. Αυτοκράτορας της Κωνσταντινουπόλεως εξελέγη ο Βαλδουΐνος της Φλάνδρας και πατριάρχης ο Βενετός Θωμάς Μοροζίνης. Η επικράτεια του λατινικού κράτους της Κωνσταντινουπόλεως εμπεριείχε εκτός από τη Βασιλεύουσα και τα περίχωρα και τμήμα της Ανατολικής Θράκης και μερικά από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

1204-1261 Βυζαντινά και Λατινικά κρατίδια δημιουργούνται στην παλαιά επικράτεια

Μετά την Δ΄ Σταυροφορία η αυτοκρατορία έπαψε να υφίσταται και στα εδάφη της ιδρύθηκαν Βυζαντινά και Λατινικά κρατικά μορφώματα. Τα τελευταία δημιουργήθηκαν καταρχήν βάσει της partitio Romaniae για να αναδιαρθρωθούν ως ένα βαθμό μετά την πάροδο των πρώτων ετών. Οι Βενετοί κατέλαβαν, όπως ήταν αναμενόμενο, σταδιακά, τα περισσότερα λιμάνια και τα νησιά της αυτοκρατορίας στο Ιόνιο και το Αιγαίο πέλαγος, ενώ τα εδάφη της κυρίως Ελλάδος βαθμιαία κατέκτησαν οι Φράγκοι και τα διοίκησαν αφού τα κατακερμάτισαν ως τιμάρια. Ο Βονιφάτιος Μομφερρατικός για παράδειγμα κατέλαβε την πόλη της Θεσσαλονίκης και τη γύρω περιοχή, ενώ μεταβίβασε την Αθήνα και τη Βοιωτία στον Όθωνα Δελαρός, τη Βοδονίτσα στον Θωμά Παλαβιτσίνι, τον Μορέα, αφού πρώτα βοήθησε στην κατάκτησή του, στον Γουλιέλμο Σαμπλίτη. Μερικές από τις ελλαδικές περιοχές που κατέκτησαν οι Δυτικοί μετά το 1204 δεν επανήλθαν ποτέ ξανά σε Βυζαντινό έλεγχο.

Τα Βυζαντινά κρατίδια που δημιουργήθηκαν επί της παλαιάς επικράτειας, λίγο πριν ή αμέσως μετά την άλωση, η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, το Κράτος της Ηπείρου, και η αυτοκρατορία της Νικαίας, λειτούργησαν βασισμένα λίγο ως πολύ στους βυζαντινούς θεσμούς και τουλάχιστον κατά τα πρώτα έτη είχαν ως βασικό μέλημα την ανακατάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως και την αναβίωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το κράτος της Νικαίας, λόγω εγγύτητάς του με την Πόλη επέτυχε όχι μόνον να διαδραματίσει τελικώς τον κυρίαρχο ρόλο στην ανασύσταση της αυτοκρατορίας, αλλά και να θεωρείται εκ των υστέρων ως το κράτος που συνέχισε τη ρωμαϊκή παράδοση για την περίοδο 1204-1261.

1204-1222 Βασιλεία Θεοδώρου Α΄Λασκάρεως της Νικαίας

Ο Θεόδωρος Λάσκαρις στέφθηκε αυτοκράτορας το 1207, γιατί έως τότε αντιμετώπιζε διάφορα προβλήματα με τη δυναστική του νομιμότητα. Το 1204 υπήρχαν τουλάχιστον άλλοι τέσσερις νομίμως εστεμμένοι αυτοκράτορες. Ο Αλέξιος Γ΄, πεθερός του Θεοδώρου, που είχε διαφύγει από τον Ιούλιο του 1203 από την Κωσταντινούπολη και περιέφερε τα αυτοκρατορικά διάσημα, έως το 1211, μεταξύ Θράκης, Θεσσαλονίκης, Ηπείρου, Κορίνθου και Ικονίου, ο Αλέξιος Ε΄Μούρτζουφλος, ο οποίος έζησε έως το φθινόπωρο του 1205, ο Κωνσταντίνος Λάσκαρις, αδελφός του Θεοδώρου, που πιθανότατα είχε στεφθεί λίγο πριν την είσοδο των Σταυροφόρων στην Πόλη και έζησε έως το 1206, και ο Αλέξιος Μεγάλος Κομνηνός της Τραπεζούντας.

1204-1214 Συγκρούσεις του Θεοδώρου Λασκάρεως με τους Κομνηνούς της Τραπεζούντας

1205-1216 Βασιλεία Ερρίκου της Φλάνδρας στην Κωνσταντινούπολη

1210-1645 Η Κρήτη υπό Βενετική κατοχή

1211 Ο Θεόδωρος Λάσκαρις της Νικαίας νικά τους Τούρκους του Ρουμ

1214 Συνθήκη του Νυμφαίου, Λατίνοι και Βυζαντινοί ορίζουν τα σύνορά τους

1216/7 Βασιλεία Πέτρου ντε Κουρτεναί στην Κωνσταντινούπολη

1215-1230 Ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δούκας διαδέχεται τον Μιχαήλ στην Ήπειρο

Ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δούκας ηγεμόνας της Ηπείρου κατόρθωσε να επεκτείνει το κράτος του εις βάρος των Βενετών και των Λατίνων της Κωνσταντινουπόλεως. Το 1217 συνέλαβε τον λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως Πέτρο ντε Κουρτεναί ενώ επέτυχε να αποσπάσει το Δυρράχιο και την Κέρκυρα από τους Βενετούς. Στη συνέχεια κατέλαβε την Αχρίδα για να καταλάβει στα 1224 και τη Θεσσαλονίκη.

1217-1219 Βασιλεία της Γιολάνδας της Φλάνδρας στην Κωνσταντινούπολη

1219-1228 Βασιλεία Ροβέρτου της Φλάνδρας στην Κωνσταντινούπολη

1222-1254 Βασιλεία Ιωάννου Δούκα Βατάτζη στη Νίκαια

Προσπάθησε να ενδυναμώσει το κράτος του αφενός ενισχύοντας τα σύνορά του με τον ορισμό συνοριακών προνοιαρίων και παρέχοντας φορολογικές απαλλαγές στους ακρίτες κατοίκους και αφετέρου αποκτώντας μισθοφόρους. Ταυτόχρονα ενδιαφέρθηκε για τα δημοσιονομικά και κοινωνικά προβλήματα των υπηκόων του —φρόντισε για την εύρυθμη λειτουργία της κρατικής μηχανής, την απρόσκοπτη απονομή της δικαιοσύνης, και για τα οικονομικά οφέλη των υπηκόων του με την ενίσχυση της εντόπιας παραγωγής και τη μείωση των εισαγωγών.

1224 Ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δούκας της Ηπείρου καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη

Ο Θεόδωρος στέφθηκε αυτοκράτορας στη Θεσσαλονίκη από τον αρχιεπίσκοπο της αυτοκέφαλης αρχιεπισκοπής Αχρίδος Δημήτριο Χωματιανό. Από τη νέα του έδρα ο Θεόδωρος επεξέτεινε το κράτος του ως τη Χρυσούπολη, την Αδριανούπολη και τη Φιλιππούπολη δημιουργώντας σοβαρή ανησυχία στους Βουλγάρους και στο κράτος της Νικαίας.

1225 Ο Ιωάννης Βατάτζης της Νικαίας νικά τους Φράγκους και συμμαχεί μαζί τους

Το 1225 ο Βατάτζης είχε αποκτήσει τον έλεγχο επί αρκετών νησιών του ανατολικού Αιγαίου, επί της Σάμου, της Χίου, Λέσβου, Ικαρίας και Κω. Λίγο αργότερα υποχρέωσε σε υποτέλεια και τον άρχοντα της Ρόδου Λέοντα Γαβαλά.

1230 Ο Θεόδωρος Άγγελος της Ηπείρου ηττάται από τους Βουλγάρους στην Κλοκοτινίτζα

1235 Η αυτοκρατορία της Νικαίας αναγνωρίζει το Πατριαρχείο Τυρνόβου

1224-1246 Βυζαντινή αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης

1242 Ο αυτοκράτωρ Θεσσαλονίκης Ιωάννης Άγγελος αναγνωρίζει την επικυριαρχία της αυτοκρατορίας της Νικαίας και περιορίζεται στον τίτλο του Δεσπότη

1243 Ο Ιωάννης Βατάτζης συμμαχεί με τον σουλτάνο του Ικονίου εξαιτίας των Μογγόλων

1246 Ο αυτοκράτωρ της Νικαίας καταλύει την αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης

Ο Ιωάννης είχε επεκτείνει τις στρατιωτικές ανακτητικές του δραστηριότητες και στα Βαλκάνια και στα χρόνια πριν το 1245 είχε συγκρουστεί και νικήσει τους Βουλγάρους καταλαμβάνοντας τας Σέρρας, το Μελένικο, τα Σκόπια, τη Βελεσά, τον Πρίλαπο και την Πελαγονία. Τελικώς στράφηκε εναντίον της Θεσσαλονίκης, μετά από πρόσκληση των δυσαρεστημένων από την εξουσία του Δημητρίου Αγγέλου κατοίκων, και την κατέλαβε.

1249 Επιγαμία μεταξύ της αυτοκρατορίας της Νικαίας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου

Η εγγονή του Βατάτζη της Νικαίας, Μαρία, εστάλη νύφη στο κράτος της Ηπείρου όπου παντρεύτηκε τον γιο του Δεσπότη Μιχαήλ Αγγελου Κομνηνού Δούκα, Νικηφόρο.

1252 Το κράτος της Ηπείρου αποτυγχάνει στην προσπάθεια να ανακαταλάβει την Θεσσαλονίκη 

Οι δεσπότες της Ηπείρου αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν στο Κράτος της Νικαίας τον Πρίλαπο και τα Βελεσά, που είχαν καταλάβει κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης εκστρατείας τους κατά της Θεσσαλονίκης.

1254-1258 Βασιλεία Θεοδώρου Β΄Λασκάρεως στη Νίκαια

Ο Θεόδωρος Β΄, λόγιος και συγγραφέας, μαθητής του Νικηφόρου Βλεμμύδη αποδείχθηκε κατά την ολιγόχρονη βασιλεία του ισάξιος με τον πατέρα του. Με την εσωτερική του πολιτική επεδίωξε την προστασία των αδύναμων τάξεων και τον περιορισμό του πλουτισμού και της ισχύος των μεγαλογαιοκτημόνων. Στις υψηλές υπαλληλικές θέσεις προτιμούσε να διορίζει ανθρώπους ικανούς κι όχι μέλη της αυλικής αριστοκρατίας. Οι επιλογές του έστρεψαν εναντίον του τους δυνατούς που συχνά επεχείρησαν να τον υπονομεύσουν.

1256 Ο Θεόδωρος Β΄ανακαταλαμβάνει τα Σέρβια

Ο τσάρος Ασάν της Βουλγαρίας συνθηκολογεί με τον Θεόδωρο Β΄

Μετά τον θάνατο του Βατάτζη οι Βούλγαροι επιχείρησαν να καταλάβουν τις βαλκανικές κτήσεις της Νικαίας (Πρίλαπο, Βελεσά, Δίβρα, Τζέπαινε) τις οποίες υποχρεώθηκαν τελικώς να επιστρέψουν στον Θεόδωρο κατά την υπογραφή της συνθήκης του 1256.

1257 Ο Θεόδωρος Β΄ αντιμετωπίζει επανάσταση των Αλβανών

Οι δεσπότες της Ηπείρου υποκίνησαν εξέγερση των Αλβανών κατά του Θεοδώρου Β΄ της Νικαίας ενώ ταυτόχρονα επιχείρησαν να του αποσπάσουν εδάφη. Καθώς ο Θεόδωρος πολεμούσε με τους Αλβανούς οι δεσπότες της Ηπείρου του απέσπασαν τη Βέροια, την Καστοριά και τον Πρίλαπο.

1258 Βασιλεία Ιωάννη Δ΄Λασκάρεως στη Νίκαια

Ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρις πριν πεθάνει όρισε ως συναυτοκράτορα τον ανήλικο γιο του Ιωάννη. Για να προστατεύσει το παιδί από τους δυνατούς ο Θεόδωρος συνέταξε διαθήκη και καθιστούσε επίτροπο του γιου του τον φίλο του Γεώργιο Μουζάλωνα. Λίγο αργότερα ο Μουζάλωνας δολοφονήθηκε και επίτροπος του ανήλικου αυτοκράτορα ορίστηκε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο οποίος υποσχέθηκε ότι θα προστατεύει για πάντα τον μικρό Ιωάννη και ότι δεν θα προσεταιριστεί τον θρόνο.

1259 Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ανακηρύσσεται συναυτοκράτωρ

Την πρωτοχρονιά του 1259 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος αναγορεύθηκε συναυτοκράτωρ.

1259 Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος νικά στην Πελαγονία τους δεσπότες της Ηπείρου, τον Μαμφρέδο της Σικελίας και τον πρίγκιπα της Αχαΐας

Ο Μιχαήλ Β΄της Ηπείρου είχε συμμαχήσει με τον Μαμφρέδο βασιλιά της Σικελίας, με τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμο Βιλλεαρδουΐνο και με τους Αλβανούς και τους Σέρβους για να τον βοηθήσουν στον αγώνα του κατά της Νικαίας. Στη μάχη της Παλαγονίας ο Μιχαήλ Παλαιολόγος με τη βοήθεια Κουμάνων και Σελτζούκων μισθοφόρων κατάφερε να συντρίψει τον συμμαχικό στρατό των Ηπειρωτών. Οι Σέρβοι αναγκάστηκαν να παραδώσουν τα Σκόπια και την Πρίλαπο που είχαν λίγο νωρίτερα αποσπάσει, ενώ ο Μιχαήλ κατέλαβε επιπλέον την Αχρίδα, την Πρέσπα και την Καστοριά.

1261 Παραχώρηση εμπορικών προνομίων στη Γένουα

1261 Ανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο

1261 Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στέφεται αυτοκράτωρ στην Κωνσταντινούπολη

Στις 25 Ιουλίου του 1261 και καθώς ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος εκινείτο προς τα Βουλγαρικά σύνορα πληροφορήθηκε από Βυζαντινούς ότι η Κωνσταντινούπολη ήταν αφύλακτη διότι τα Φραγκικά στρατεύματα ήταν απασχολημένα με την κατάληψη του Δαφνουσίου στον Εύξεινο Πόντο. Ο Στρατηγόπουλος κατέλαβε την πόλη χωρίς την παραμικρή αντίσταση. Στις 15 Αυγούστου του 1261 ο Μιχαήλ Η΄ εισήχθη επισήμως στην Κωνσταντινούπολη και στέφθηκε αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία. Φυσικά ο Μιχαήλ δεν έφερε μαζί του τον νόμιμο διάδοχο του θρόνου Ιωάννη Δ΄Λάσκαρι τον οποίο τύφλωσε και περιόρισε για όλη του ζωή σε ένα κάστρο στα περίχωρα της Νίκαιας.

1261-1282 Βασιλεία Μιχαήλ Η΄Παλαιολόγου

Η εσωτερική πολιτική που εφαρμόστηκε στα χρόνια μετά την ανακατάκτηση επιβάρυνε πολύ τον πληθυσμό της αυτοκρατορίας. Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος έχοντας καταλάβει τον θρόνο ως ένα βαθμό παρανόμως, εκτοπίζοντας τον Ιωάννη Δ΄, τον οποίο είχε ορκιστεί να προστατεύει, για να προλάβει ενδεχόμενες αντιδράσεις των ανώτερων τάξεων χορήγησε σε αυτές προνόμια με τη μορφή φορολογικών απαλλαγών ενώ επέλεξε να μετατρέψει τον θεσμό της Πρόνοιας σε κληρονομικό. Με αυτό τον τρόπο χάθηκαν για πάντα τα έσοδα του δημοσίου, διαιωνίστηκε η πίεση προς τον λαό και ταυτόχρονα ενισχύθηκε η τάση για ανάπτυξη της μεγάλης γαιοκτησίας εις βάρος των μικροκαλλιεργητών. Το κλίμα στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας επιδεινώθηκε επιπλέον μετά την ένωση των Εκκλησιών που δίχασε για πολλά χρόνια τους πολίτες του κράτους.

1261 Ο Μυστράς, η Μονεμβάσια, το Γεράκι και η Μάνη επιστρέφουν στα χέρια των Βυζαντινών 

Ο Μιχαήλ απελευθερώνει τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουΐνο, τον πρίγκιπα της Αχαΐας, τον οποίο είχε συλλάβει αιχμάλωτο στη μάχη της Πελαγονίας και ως αντάλλαγμα λαμβάνει την Μονεμβάσια, τον Μυστρά, το Γεράκι και τη Μάνη.

1262 Ο Μιχαήλ καταλαμβάνει την Αγχίαλο και τη Μεσημβρία

1263 Γενουάτες και Μιχαήλ συγκρούονται με τη Βενετία στα νερά των Σπετσών

Οι ναυτικές επιχειρήσεις τις οποίες οργάνωσαν κατά της Βενετίας ο Μιχαήλ και οι Γενουάτες ήταν ατυχείς. Οι σύμμαχοι ηττήθηκαν στα ανοιχτά των Σπετσών το 1263.

1264 Ο Μιχαήλ αναγκάζει τους Δεσπότες της Ηπείρου να αποδεχθούν την επικυριαρχία του

1265-1268 Ο Κάρολος Ανδεγαυός κόμης της Προβηγγίας κατακτά το βασίλειο της Σικελίας

1267 Παραχωρούνται προνόμια στη Γένοβα

1268 Παραχωρούνται εκ νέου προνόμια στη Βενετία

1272 Οι Βυζαντινοί συνθηκολογούν με τους Τατάρους

Από τη στιγμή που ο βασιλεύς της Σικελίας και της κάτω Ιταλίας Κάρολος Ανδεγαυός γύρισε από τους Αγίους τόπους, μετά την αποτυχημένη σταυροφορία του 1270, το μέλλον του Βυζαντίου ήταν επίφοβο• ήταν άλλωστε δεδηλωμένη η επιθυμία του Καρόλου να καταλύσει την αυτοκρατορία και γνωστές οι σχετικές συνεννοήσεις του με τον πάπα. Ο Μιχαήλ εις απάντησιν συνήπτε παράλληλες συνθήκες με διαφορετικούς συμμάχους. Έτσι καθώς ο Κάρολος ενίσχυε τους Φράγκους της Πελοποννήσου με τη βοήθεια των Βουλγάρων, των Σέρβων, των δεσποτών της Ηπείρου και των Αλβανών, ο Μιχαήλ έστρεψε τους Ούγγρους κατά των Σέρβων και τους Τατάρους κατά των Βουλγάρων.

1274 Η Σύνοδος του Λουγδούνου (Λυών) και η Ένωση των Εκκλησιών

Ο Μιχαήλ για λόγους εν τω βάθει πολιτικούς απέστειλε εκπροσώπους στη Σύνοδο της Λυών στις 7 Μαΐου του 1274 οι οποίοι ανέγνωσαν ενώπιον των δυτικών ιερέων και του πάπα τις ομολογίες πίστεως του αυτοκράτορα Μιχαήλ αλλά και του συναυτοκράτορα Ανδρονίκου. Στις 6 Ιουλίου του 1274 επήλθε συμφωνία και υπογράφηκε η πράξη της Ενώσεως των Εκκλησιών. Ο Γεώργιος Ακροπολίτης ορκίστηκε εξ ονόματος του αυτοκράτορα πίστη στον πάπα και αποδοχή του ρωμαϊκού Πιστεύω (Credo). Η Ένωση, αν και δημιούργησε αντίδραση και δυσαρέσκεια στην Ανατολή προέβαλλε την εικόνα του αυτοκράτορα στη Δύση και απέτρεψε προσωρινά τις επιθέσεις των καθολικών ηγεμόνων κατά της αυτοκρατορίας.

1274-1276 Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός υποχρεώθηκε σε ανακωχή με το Βυζάντιο

1275 Ανανέωση της συνθήκης Βενετίας Βυζαντίου

Ο Μιχαήλ αντικαθιστά τον ανθενωτικό πατριάρχη Ευθύμιο με τον ενωτικό Ιωάννη Βέκκο

1276 Ο Ιωάννης Βέκκος συγκαλεί σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη 

Η Σύνοδος συνεκλήθη προκειμένου να διακηρυχθεί η Ένωση των Εκκλησιών και να αναθεματιστούν οι αντίπαλοί της.

1277 Ο Μιχαήλ και ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος ορκίζονται πίστη στην αγία Έδρα

Τον Απρίλιο του 1277 αυτοκράτορας και συναυτοκράτορας ορκίζονται επισήμως, σε τελετή που έλαβε χώραν στο ανάκτορο των Βλαχερνών, αναγνώριση των πρωτείων της Αγίας Έδρας της Ρώμης και πίστη στο Ρωμαϊκό πιστεύω, στο Credo. H συγκεκριμένη τελετή είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν ακόμα περισσότερο οι αντιδράσεις του λαού για την Ένωση και να αυξηθεί το χάσμα μεταξύ ανατολικής και δυτικής πίστης.

1276-1277 Αντιδράσεις των Ανθενωτικών, το κίνημα των Αρσενιατών

Οι οπαδοί του πατριάρχη Ευθυμίου και του παλαιού πατριάρχη Αρσενίου διαφωνούσαν με την Ένωση των Εκκλησιών και εκφράζονταν ανοικτά εναντίον της. Ο αυτοκράτορας εξαπέλυσε διωγμούς κατά των ανθενωτικών πολλοί από τους οποίους θανατώθηκαν ή εξορίστηκαν. Μερικοί κατέφυγαν στους Βυζαντινούς ηγεμόνες της Τραπεζούντας και της Ηπείρου, που επίσης είχαν αντιρρήσεις για την Ένωση. Στην Ήπειρο αλλά και στην Κωνσταντινούπολη συγκλήθηκαν Σύνοδοι που είχαν ως θέμα την καταδίκη ή την αποδοχή της Ενώσεως αντίστοιχα• η Σύνοδος στην Ήπειρο αναθεμάτισε τον πάπα και η Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη τους δεσπότες της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.

1279 Ο Μιχαήλ και ο Ανδρόνικος επαναβεβαιώνουν την πίστη τους προς την Αγία Έδρα

1280 Ο Κάρολος Ανδεγαυός ηττάται από τους Βυζαντινούς στο Βεράτιο

1281 Σικελικός Εσπερινός

Το 1281 ο Κάρολος Ανδεγαυός συμμάχησε με τον πάπα, με τον Φίλιππο του Κουρτεναί, διάδοχο του λατινικού θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως και τους Βενετούς και σχεδίασε μαζί τους επίθεση κατά της αυτοκρατορίας με σκοπό την αποκατάσταση της λατινικής κυριαρχίας στον θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Στη συμμαχία προσχώρησαν οι Δεσπότες της Ηπείρου, ο τσάρος των Βουλγάρων κι ο ηγεμόνας των Σέρβων.

Η κίνηση κατά της αυτοκρατορίας ματαιώθηκε όταν ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος υποκίνησε μαζί με τον διάδοχο του εκθρονισμένου βασιλιά της Σικελίας Μαμφρέδου, Πέτρο Γ΄ της Αραγωνίας, την εξέγερση του σικελικού λαού στο Παλέρμο. Η αιματηρή επανάσταση, γνωστή με το όνομα Σικελικός Εσπερινός ξέσπασε το βραδάκι της 30ης Μαρτίου του 1281 με ασήμαντη αφορμή και κατέληξε στη σφαγή των Γάλλων του νησιού και στην καταστροφή του στόλου του Καρόλου. Λίγους μήνες αργότερα ο Πέτρος Γ΄ της Αραγωνίας αποβιβάστηκε στη Σικελία.

1282-1328 Ανδρόνικος Β΄Παλαιολόγος

Το κράτος μετά τους πολέμους των προηγουμένων ετών και την παροχή προνομίων στους δυνατούς αντιμετώπιζε πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Ο Ανδρόνικος περιόρισε τα φορολογικά προνόμια των δυνατών, αύξησε τους φόρους και επέβαλε ένα νέο φόρο που καταβαλλόταν σε είδος (το σιτόκριθον). Τα μέτρα, αν και εξασφάλισαν κάποια αύξηση του κρατικών εσόδων επιβάρυναν και πάλι τους φτωχούς και τους μέσων εισοδημάτων πολίτες. Τα χαμηλά εισοδήματα του κράτους είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση του στρατού και την καταστροφή του στόλου. Ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να υποτιμήσει άλλη μια φορά το νόμισμα νοθεύοντάς το. Η υποτίμηση επέφερε υπερβολικές αυξήσεις τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης οι οποίες έπληξαν και πάλι τα φτωχά κυρίως και μεσαία στρώματα του πληθυσμού και ενέτειναν τις κοινωνικές διαφορές. Η οικονομική δυσπραγία καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο δράσης του Ανδρονίκου, ο οποίος, για τον ίδιο λόγο και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής επέλεγε διπλωματικές ενέργειες μάλλον παρά συγκρούσεις.

1282 Το κράτος καταδικάζει την Ένωση και επανέρχεται επισήμως στην Ορθοδοξία

Στις 26 Δεκεμβρίου 1282 ο πατριάρχης Ιωάννης Βέκκος καθαιρέθηκε και ο Ιωσήφ κατέλαβε ξανά το πατριαρχικό αξίωμα. Οι φυλακισμένοι ανθενωτικοί απελευθερώθηκαν και αποκαταστάθηκαν, ο ναός της Αγίας Σοφίας αποκαθάρηκε και επανεγκαινιάστηκε, ενώ οι ενωτικοί κληρικοί τιμωρήθηκαν. Τον Ιανουάριο του 1283 η επαναφορά στην Ορθοδοξία επισημοποιήθηκε με τη σύγκληση Συνόδου η οποία καταδίκασε τον Ιωάννη Βέκκο, που εξορίστηκε στην Προύσα.

1294 Γάμος του Ανδρονίκου με την Ειρήνη Μομφερρατική

Πρόκειται για αμιγώς πολιτική κίνηση που εμμέσως (δια της προίκας) εξασφάλισε τα δικαιώματα του αυτοκράτορα επί του βασιλείου της Θεσσαλονίκης.

1296 Ο Σέρβος βασιλιάς Μιλούτιν καταλαμβάνει το Δυρράχιο

Οι Σέρβοι αποτελούσαν μεγάλη απειλή για το Βυζάντιο, η επίθεση κατά του Δυρραχίου ήταν μόνο η αρχή μιας δυσάρεστης περιόδου. Το 1299 ο Ανδρόνικος υποχρεώθηκε να συνθηκολογήσει με τον Μιλούτιν προσφέροντάς του ως γυναίκα την ανήλικη κόρη του και ως προίκα τα εδάφη που εκείνος τα προηγούμενα χρόνια είχε κατακτήσει.

1299 Συνθήκη μεταξύ Βυζαντίου και Σερβίας και Βυζαντινοσερβική επιγαμία

Οι όροι της συνθήκης του 1299 αποδεικνύουν πόσο έχει μεταβληθεί κατά τον 13ο αιώνα η θέση του Βυζαντίου διεθνώς. Ο σαραντάχρονος Μιλούτιν έλαβε ως νύφη την εξάχρονη κόρη του αυτοκράτορα Σιμωνίδα. Πρόκειται για γαμικό συναλλάγιο που πριν μερικούς αιώνες κανένας δεν θα τολμούσε ούτε καν να διανοηθεί.

1302 Παραχώρηση προνομίων από το Βυζάντιο στους Βενετούς

Η παραχώρηση προνομίων του 1302 ήταν το αποτέλεσμα του πολέμου μεταξύ Γένουας και Βενετίας που εξελίχθηκε κυρίως στα νερά του Αιγαίου τα αμέσως προηγούμενα χρόνια και στον οποίο το Βυζάντιο ενεπλάκη ως σύμμαχος της Γένουας. Ο πόλεμος έληξε υπέρ των Βενετών.

1303 Η Καταλανική Εταιρεία φθάνει στα Βυζαντινά εδάφη

Για να ανακόψει την επέκταση των Τούρκων που ολοκλήρωναν τότε ανενόχλητοι την κατάκτηση της δυτικής Μ. Ασίας ο Ανδρόνικος προσέλαβε μια Εταιρεία Καταλανών μισθοφόρων. Η συνεργασία απέβη προβληματική αφού οι 6.500 Καταλανοί αντί να υπερασπίζονται τη χώρα από τους Τούρκους λεηλατούσαν τη Βυζαντινή επικράτεια με τη δικαιολογία ότι δεν ελάμβαναν τους συμφωνημένους μισθούς. Οι Καταλανοί εκτός από τη Μ. Ασία, λεηλάτησαν τη Θράκη, τη Μακεδονία, το Άγιον Όρος την κεντρική Ελλάδα και αφού κατρόπωσαν τους Φράγκους του δουκάτου των Αθηνών, ίδρυσαν εκεί δική τους ηγεμονία με έδρα την Αθήνα. Η καταλανική κατοχή της περιοχής κράτησε έως το 1388.

1308 Ο Ανδρόνικος διορίζει μόνιμο διοικητή στο Μορέα τον Μιχαήλ Καντακουζηνό 

1316 Τη διοίκηση του Μορέως αναλαμβάνει ο Ανδρόνικος Ασάν Παλαιολόγος

1321-1328 Η διαμάχη των δύο Ανδρονίκων

Πρόκειται για την εμφύλια διαμάχη μεταξύ του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου και του εγγονού του, συναυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ΄, τον οποίο ο παππούς του θέλησε κάποια στιγμή να καθαιρέσει από το αυτοκρατορικό αξίωμα εξαιτίας της έκλυτης ζωής του. Ο νεαρός Ανδρόνικος με τους φίλους του Ιωάννη Καντακουζηνό, Συργιάννη, Θεόδωρο Συναδηνό και Αλέξιο Απόκαυκο στασίασαν και ανάγκασαν τον παππού Ανδρόνικο αφενός να αναγνωρίσει στον εγγονό του τον αυτοκρατορικό τίτλο και αφετέρου να του παραχωρήσει εδάφη στη Μακεδονία κα τη Θράκη (1321). Η συμφωνία αυτή δεν ίσχυσε για πολύ καθώς η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν άσχημη, στάσεις ξεσπούσαν σε όλη την επικράτεια, ενώ οι εξωτερικοί εχθροί διενεργούσαν επιθέσεις. Το 1328 ο παππούς Ανδρόνικος ανατράπηκε και μονοκράτορας έμεινε ο εγγονός.

1326 Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την Προύσα

1321-1328 Βασιλεία Ανδρονίκου Γ΄ Παλαιολόγου

Ο Ανδρόνικος διοίκησε την αυτοκρατορία μαζί με τον φίλο του, μετέπειτα αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνό. Η εποχή χαρακτηρίστηκε από οικονομική ανέχεια, προβλήματα στην εξωτερική πολιτική και διαφθορά στην αυλή και τη δικαιοσύνη.

1331-1355 Η αυτοκρατορία εμπλέκεται στον Βουλγαρο-σερβικό πόλεμο και χάνει εδάφη

Η εμπλοκή στον Σερβο-βουλγαρικό ανατγωνισμό δεν ωφέλησε την αυτοκρατορία. Έως το 1335 ο Στέφανος Δουσάν είχε κατακτήσει ικανό τμήμα των βαλκανικών εδαφών της αυτοκρατορίας, τις περιοχές περί την Αχρίδα, τον Πρίλαπο την Καστοριά, τη Στρωμνίτσα.

1331 Ήττα των Βυζαντινών από τους Τούρκους στη Φιλοκρήνη

Η Νίκαια καταλαμβάνεται από τους Τούρκους

1335/7-1348 Το Δεσποτάτο της Ηπείρου ενσωματώνεται για λίγο στη Βυζαντινή επικράτεια

1337 Η Νικομήδεια καταλαμβάνεται από τους Τούρκους 

1338 Οι Οθωμανοί Τούρκοι καταλαμβάνουν την Ανατολία

1341 Ο Ανδρόνικος ορίζει τον Ιωάννη Καντακουζηνό επίτροπο του γιού του του Ιωάννη 

Ο πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας, η αυτοκράτειρα Άννα της Σαβοΐας, και ο Αλέξιος Απόκαυκος δεν ήταν σύμφωνοι με αυτή την επιλογή. Ευκαιρίας δοθείσης δήμευσαν την περιουσία του Καντακουζηνού και φυλάκισαν ανθρώπους του κύκλου του.

1341-1391 Βασιλεία Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου

1341 Ο Καντακουζηνός ανακηρύσσεται αυτοκράτωρ στο Διδυμότειχο, άρχεται εμφύλιος 

Η ανάρρηση του Καντακουζηνού σηματοδότησε μια μακρά περίοδο εμφυλίων πολέμων κατά τους οποίους ανέκυψαν ποικίλα προβλήματα κοινωνικής και θρησκευτικής φύσεως. Με την έναρξη του εμφυλίου εκδηλώθηκαν λαϊκές εξεγέρσεις στην Αδριανούπολη και σε άλλες περιοχές της Θράκης από υποστηρικτές του ανήλικου Ιωάννη Ε΄ και πολέμιους του Καντακουζηνού ο οποίος ευνοούσε τις υψηλές ειδοδηματικές τάξεις. Στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα εκδιώχθηκε από τον λαό ο διοικητής και φίλος του Καντακουζηνού Συναδηνός και η διοίκηση πέρασε στα χέρια των Ζηλωτών.

1345 Ο Σέρβος Στέφανος Δουσάν καταλαμβάνει Σέρρες

1346 Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός παντρεύει την κόρη του Θεοδώρα με τον Οθωμανό σουλτάνο Ορχάν

Ο Σέρβος Στέφανος Δουσάν στέφεται αυτοκράτωρ Σερβίας και Ρωμανίας από τον Πατριάρχη Σερβίας

1346-1566 Η Χίος υπό Γενουατική κατοχή

1347 Επιδημία πανώλους στην Κωνσταντινούπολη

Ο Καντακουζηνός στέφεται συναυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη

Μετά από αλλεπάλληλες συγκρούσεις με τους αντιπάλους του ο Καντακουζηνός επέτυχε τελικά να στεφθεί συναυτοκράτορας στη Βασιλεύουσα.

1348 Ο Δουσάν καταλαμβάνει περιοχές του Δεσποτάτου της Ηπείρου και της Θεσσαλίας

1349 Οι Βυζαντινοί ηττώνται από τους Γενουάτες

Η προσπάθεια του Ιωάννη Καντακουζηνού να αυξήσει την κίνηση στα λιμάνια της αυτοκρατορίας μειώνοντας τους δασμούς προκάλεσε συγκρούσεις με τους Γενουάτες που κατέληξαν σε ήττα των Βυζαντινών. Στα επόμενα χρόνια το κράτος ενεπλάκη στον πόλεμο μεταξύ Γενουατών και Βενετών που έγινε για τον έλεγχο του εμπορίου στη Μαύρη Θάλασσα. Η εμπλοκή αυτή προκάλεσε συγκρούσεις μεταξύ Ιωάννη και Καντακουζηνού, απώλειες αλλά και ανάμειξη των Σέρβων, των Βουλγάρων και των Τούρκων στα εσωτερικά της αυτοκρατορίας. Από τις αναμετρήσεις νικητής βγήκε ο Καντακουζηνός το 1352.

1350 Η διοίκηση Θεσσαλονίκη περνά από τους Ζηλωτές στον Καντακουζηνό

1354 Ο Καντακουζηνός ανακηρύσσει συμβασιλέα τον γιο του Ματθαίο

Σφοδρός σεισμός καταστρέφει πολλές πόλεις της Θράκης

Οι Οθωμανοί Τούρκοι εγκαθίστανται στην ερειπωμένη Θράκη (Καλλίπολη)

Ο Ιωάννης Ε΄ αφήνει τη διαμονή του στην Τένεδο και εισέρχεται στην Κωνσταντινούπολη

1355 Ο Καντακουζηνός παραιτείται και αποσύρεται σε μοναστήρι

Πεθαίνει ο Στέφανος Δουσάν

1357 Ο διοικητής Ροδόπης και συναυτοκράτορας Ματθαίος Καντακουζηνός συλλαμβάνεται από τους Σέρβους, παραδίδεται στον Ιωάννη Ε΄ και απεκδύεται τα αυτοκρατορικά διάσημα

1359 Τα στρατεύματα των Τούρκων εμφανίζονται σ τα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως 

1361 Προσωρινή κατάληψη Διδυμοτείχου από τους Τούρκους

1362 Κατάληψη της Αδριανούπολης από τους Τούρκους

1363 Οριστική κατάληψη του Διδυμοτείχου από τους Τούρκους

Κατάληψη της Φιλιππούπολης από τους Τούρκους

1365/6 Οι Τούρκοι κάνουν πρωτεύουσά τους την Αδριανούπολη 

1366 Ο Ιωάννης Ε΄ταξιδεύει στην Ευρώπη αναζητώντας βοήθεια

Οι προσπάθειες του Ιωάννη Ε΄ να συνεννοηθεί με τον πάπα και τους Ευρωπαίους ηγεμόνες για την οργάνωση Σταυροφορίας κατά των Τούρκων απέτυχε. Τότε για πρώτη φορά από την ίδρυση της αυτοκρατορίας ένας αυτοκράτορας βρέθηκε στην ανάγκη να επισκεφθεί αυτοπροσώπως ηγέτες ξένων χωρών στις χώρες τους αναζητώντας βοήθεια. Μέχρι και πριν λίγα χρόνια μια τέτοια κίνηση θα ήταν εντελώς αδιανόητη. Η μεγαλύτερη παραχώρηση που μπορούσε να κάνει ένας αυτοκράτορας για να συναντήσει έναν ξένο ηγεμόνα ήταν, σε περιπτωση πολέμου, να συναντηθεί μ’αυτόν σε ουδέτερο έδαφος για παράδειγμα σε ένα καράβι στα νερά του συνοριακού Δούναβη. Ο Ιωάννης επισκέφθηκε την Ουγγαρία και εξέθεσε τα αιτήματά του στον βασιλιά της Λουδοβίκο. Εκείνος φάνηκε να έχει αγαθές προθέσεις αλλά συνεννοημένος με τον πάπα Ουρβανό Ε΄, ζήτησε από τον Ιωάννη να προσχωρήσει στον καθολικισμό. Ο Ιωάννης μάλλον δέχθηκε αφού λίγο μετά ο πάπας κήρυξε Σταυροφορία στην οποία έλαβαν μέρος ο Αμεδέος, πρίγκιπας της Σαβοΐας και ο Λουδοβίκος βασιλιάς της Ουγγαρίας. Ο Λουδοβίκος βέβαια αντί να στραφεί κατά των Τούρκων επιτέθηκε κατά των Βουλγάρων και κατέκτησε το Βιδίνιον. Η κίνηση του είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορεί —για καιρό— ο αυτοκράτορας Ιωάννης να επιστρέψει στην πρωτεύουσά του. Πιο συγκεκριμένα, στο δρόμο του γυρισμού αυτός σταμάτησε για λίγο στο Βιδίνιον. Στη συνέχεια οι Βούλγαροι δεν του επέτρεπαν να διέλθει από τα εδάφη τους για να βρεθεί σε βυζαντινά εδάφη. Τη λύση έδωσε ο Αμεδέος της Σαβοΐας, συγγενής του Ιωάννη από τη μητέρα του, που τον Ιούνιο του 1366 έπλευσε στην Καλλίπολη, την κατέλαβε, στις 23 Αυγούστου, από κει μετέβη στην Κωνσταντινούπολη από όπου αφού έλαβε ενισχύεις κινήθηκε κατά των Βουλγάρων και τους νίκησε καταλαμβάνοντας αρκετά εδάφη. Τότε οι Βούλγαροι επέτρεψαν στον Ιωάννη να διέλθει από το κράτος τους και αναγνώρισαν τη Βυζαντινή κυριαρχία σε Μεσημβρία, Σωζόπολη και Αγχίαλο.

1369 Ο Ιωάννης Ε΄απελπισμένος ταξιδεύει για τη Ρώμη και ομολογεί υποταγή στον πάπα

1370 Ο Ιωάννης Ε΄χωρίς χρήματα για τον ναύλο επιστροφής εγκλωβίζεται στη Βενετία

Ο Ιωάννης έφθασε στη Βενετία για να ταξιδεύσει από κει στην Κωνσταντινούπολη, όμως εκεί διαπίστωσε ότι δεν τον έφθαναν τα χρήματα που είχε μαζί του για να πληρώσει τον ναύλο της επιστροφής. Ο αυτοκράτορας γύρισε τελικώς στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 1371 όταν ο γιος του Μανουήλ του έφερε τα απαραίτητα χρήματα.

1371 Οι Οθωμανοί νικούν τους Σέρβους στο Τσερνομιάνο στον Έβρο

Μετά την ήττα του βασιλιά Βουκασίν και του δεσπότη Ούγκλεση που σκοτώθηκαν σε αυτή τη μάχη οι Σέρβοι αλλά και οι Βούλγαροι αναγνώρισαν την κυριαρχία των Τούρκων

1372 Ο Ιωάννης Ε΄γίνεται φόρου υποτελής στους Τούρκους

Ο Ιωάννης Ε΄ απογοητευμένος από τα ταξίδια του αλλά κι από την κατάσταση στη Βαλκανική αναγνώρισε την επικυριαρχία του σουλτάνου και ανέλαβε την υποχρέωση να συνοδεύει τους Τούρκους στις εκστρατείες τους. Εν τω μεταξύ στο εσωτερικό του κράτους ξεσπούσαν συχνά ενδοδυναστικές έριδες, που επέφεραν κατακερματισμό της διοίκησης —ο Ιωάννης διοικούσε την Κωνσταντινούπολη, ο Ανδρόνικος τα εδάφη γύρω από τη θάλασσα του Μαρμαρά, ο Μανουήλ Β΄ την περιφέρεια της Θεσσαλονίκης κι Θεόδωρος το Δεσποτάτο του Μορέως.

1383 Οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν τις Σέρρες

1385 Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τη Ναΐσσο

1387 Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη

1388 Οι Βούλγαροι επαναστατούν και κατατροπώνονται από τους Τούρκους

1389 Μάχη του Κοσσυφοπεδίου, οι Τούρκοι συνέτριψαν τους επαναστατημένους Σέρβους 

1390 Ο Ιωάννης Ζ΄, γιος του Ανδρονίκου καταλαμβάνει για λίγο τον βυζαντινό θρόνο

Με την παρότρυνση του Τούρκου σουλτάνου Βαγιαζήτ ο Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος, γιος του Ανδρονίκου, λαμβάνει για λίγο τον βυζαντινό θρόνο. Μετά από πολύ λίγο ο Μανουήλ Β΄ ανακαταλαμβανει τον θρόνο.

1391-1425 Μανουήλ Β΄Παλαιολόγος

1393 Ο Βαγιαζήτ καταπνίγει επανάσταση των Βουλγάρων και δουλώνει τη Βουλγαρία

1394-1395 Ο Βαγιαζήτ στρέφεται κατά των ηγεμόνων των Αθηνών και του Μορέως

1394-1402 Ο Βαγιαζήτ πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη

1395 Ο Βαγιαζήτ καταλαμβάνει το Λεοντάρι και την Άκοβα στην Αρκαδία

1396 Οι Ούγγροι, Γάλλοι, Γερμανοί, Βενετοί οργανώνουν Σταυροφορία 

Μετά τις επιτυχίες των Τούρκων κατά των Βλάχων του ηγεμόνα Mircea, οι Δυτικοί θορυβήθηκαν, ο Σιγισμούνδος της Ουγγαρίας ανέλαβε την πρωτοβουλία να οργανώσει Σταυροφορία κατά των Τούρκων και βρήκε μεγάλη ανταπόκριση, οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και οι Βενετοί μετά από λίγο, αλλά και οι Γενοβέζοι έσπευσαν. Στον στρατό του Σιγισμούνδου και των λοιπών προστέθηκαν μικρότερα σταυροφορικά στρατεύματα από την Πολωνία, Βοημία, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία. Οι χερσαίες δυνάμεις συγκεντρώθηκαν τον Αύγουστο του 1396 στην παραδουνάβια Νικόπολη. Ο Βαγιαζήτ εγκατέλειψε την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως και έσπευσε στο Δούναβη. Η μάχη διεξήχθη στις 25 Σεπτεμβρίου του 1396 και οι Σταυροφόροι ηττήθηκαν λόγω ασυνεννοησίας.

1397 Οι Τούρκοι λεηλατούν την Ελλάδα, οι Έλληνες ηττώνται στον Ισθμό

1397-1398 Ο Μανουήλ αποστέλλει πρεσβείες στη Δύση και στη Μόσχα για βοήθεια

1398 Ο πάπας Βονιφάτιος Θ΄ παροτρύνει τους δυτικούς ηγεμόνες να συνδράμουν

Ο Βασιλιάς της Γαλλίας αποστέλλει 1.200 στρατιώτες με τον πρεσβευτή του Boucicaut

1398-1399 O Boucicaut βοηθά τον Μανουήλ να ανακτήσει μέρη της Μ. Ασίας

1399 Ο Μανουήλ ταξιδεύει με τον του Boucicaut στην Ευρώπη

Ο Μανουήλ άφησε στον θρόνο τον ανιψιό του Ιωάννη Ζ΄ και στον μικρό αδελφό του Θεόδωρο στον Μυστρά, την οικογένειά του και έφυγε τον Δεκέμβριο του 1399. Τον Απρίλιο του 1400 έφτασε στη Βενετία, πήγε στο Μιλάνο και τον Ιούνιο του 1400 έφτασε στο Παρίσι, όπου έλαβε υποσχέσεις για βοήθεια. Στις 21 Δεκεμβρίου 1400 έφτασε στο Λονδίνο, όπου επίσης έλαβε υποσχέσεις για βοήθεια σε στρατό και στόλο και ένα μικρό χρηματικό ποσό. Τον Φεβρουάριο του 1401 ο Μανουήλ γύρισε στο Παρίσι, όπου έμεινε έως τον Νοέμβριο του 1402 οπότε αναχώρησε αφού νωρίτερα είχε μάθει ότι ο Βαγιαζήτ είχε νικηθεί και συλληφθεί από τον Ταμερλάνο στην περίφημη μάχη της Άγκυρας. Στο ταξίδι της επιστροφής ο Μανουήλ σταμάτησε για λίγο στη Βενετία και τον Απρίλιο του 1403 έφυγε για την πρωτεύουσα.

1413-1421 Μωάμεθ ο Α΄σουλτάνος των Οθωμανών

Οι Βυζαντινοί εκμεταλλευόμενοι τη σύλληψη του Βαγιαζήτ και την Τουρκική ήττα ανακατέλαβαν μερικά από τα εδάφη τους (Θεσσαλονίκη, μικρά τμήματα στον Εύξεινο Πόντο, και τα νησιά Σκιάθο, Σκόπελο, και Σκύρο) και αναμείχθηκαν στις ενδοδυναστικές διαμάχες των Τούρκων τασσόμενοι υπέρ του Μωάμεθ. Σε αντάλλαγμα ο Μωάμεθ κράτησε θετική στάση προς τους Βυζαντινούς καθόλη τη διάρκεια της βασιλείας του.

1415-1416 Ο Μανουήλ επισκέπτεται την Πελοπόννησο και οχυρώνει τον Ισθμό

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Πεοπόννησο ο Μανουήλ προσπάθησε να ενισχύσει το δεσποτάτο, οχύρωσε τον Ισθμό, κτίζοντας το Εξαμίλιο και προετοίμασε όπως μπορούσε την υποταγή των Φράγκων της Πελοποννήσου. Τον Ιούλιο του 1415 ο Μανουήλ συγκρούστηκε στην Καλαμάτα με τους άρχοντες της Πελοποννήσου οι οποίοι είχαν εξεγερθεί γιατί υπερφορολογήθηκαν με ειδικούς φόρους που συλλέχθηκαν άμεσα για να καλυφθεί το κόστος κατασκευής του Εξαμιλίου. Ο αυτοκράτορας συνέτριψε τους άρχοντες και τους απέστειλε φρουρούμενους στην Κωνσταντινούπολη.

1421 Ο Μουράτ Β΄σουλτάνος των Οθωμανών

1422 Πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τον Μουράτ

Πολιορκία της Κωνσταντινουπόλως από τον Μουράτ

1423 Ο Μουράτ εισβάλει στην Αλβανία και στη συνέχεια λεηλατεί την Πελοπόννησο

Πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τον Μουράτ

1423 Ο διοικητής Θεσαλονίκης Ανδρόνικος Παλαιολόγος δίνει την πόλη στους Βενετούς

1423-1424 Ο συναυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος ταξιδεύει στην Ευρώπη

Στις 15 Δεκεμβρίου 1423 ο Ιωάννης έφτασε στη Βενετία, παρέμεινε εκεί ένα μήνα και έπεισε τους Βενετούς να συμπράξουν σε πόλεμο κατά των Τούρκων. Ως προϋπόθεση οι Βενετοί έθεσαν την εξασφάλιση ισχυρών συμμάχων. Στα τέλη Ιανουρίου του 1424 ο Ιωάννης μετέβη στο Μιλάνο και σε άλλες ιταλικές πόλεις και επειδή δεν πέτυχε τίποτα αποφάσισε να επισκεφθεί και τον Σιγισμούνδο της Ουγγαρίας. Στην Ουγγαρία, το καλοκαίρι του 1424, ο Ιωάννης αντιμετωπίστηκε θετικά, αν και εκεί ανακινήθηκε και πάλι από τους Ευρωπαίους το θέμα της υπαγωγής της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως στον πάπα της Ρώμης. Το ταξίδι έληξε χωρίς αποτέλεσμα. Την 1η Νοεμβρίου 1424 ο Ιωάννης γύρισε στην Κωνσταντινούπολη.

1424 Οι Βυζαντινοί γίνονται και πάλι φόρου υποτελείς στον Σουλτάνο

1425-1448 Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος

Οι συνθήκες που επικρατούσαν στο κράτος την εποχή αυτή ήταν άθλιες. Δεν υπήρχαν καθόλου χρήματα ή πολύτιμα μέταλλα, σε τέτοιο βαθμό που ο Ιωάννης δεν κατόρθωσε να κόψει χρυσό νόμισμα, όπως οι περισσότεροι προκάτοχοί του, ενώ η επικράτειά του εκτεινόταν γύρω από την Κωνσταντινούπολη.

1427-1430 Επιτυχίες στην Πελοπόννησο από τους Δεσπότες του Μυστρά

Τα αδέλφια του Ιωάννη Η΄στον Μυστρά επέτυχαν να καταλάβουν την Πάτρα ενώ μέσω δύο επιγαμιών απέκτησαν ως προίκα τις Πελοποννησιακές κτήσεις του Καρόλου Τόκκο, κόμητος της Κεφαλληνίας, αλλά και εκείνες του Αραγωνέζου Κεντουριόνε Ζακκαρία.

1430 Η Θεσσαλονίκη καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς

1430 Τα Ιωάννινα παραδίδονται στους Οθωμανούς 

1432 Ο Δεσπότης του Μυστρά καταλύει το λατινικό πριγκιπάτο της Αχαΐας 

1438-1439 Σύνοδος της Φερράρας Φλωρεντίας

Πολυμελής αντιπροσωπεία (700 άτομα) από τις ανατολικές εκκλησίες έφθασε τον Μάρτιο του 1438 στη Φερράρα για να λάβει μέρος σε μια σύνοδο που συγκάλεσε ο πάπας Ευγένιος Δ΄. Το 1439 η Σύνοδος εξακολούθησε τις συνεδριάσεις της στη Φλωρεντία όπου και υπογράφηκε η Ένωση των Εκκλησιών

1439-1440 Ο Δεσπότης του Μυστρά Κωνσταντίνος Παλαιολόγος νικά τον Δούκα των Αθηνών και επεκτείνει την κυριαρχία του έως την Φωκίδα και στη συνέχεια έως την Πϊνδο

1443 Οργανώνεται Σταυροφορία κατά των Τούρκων από τους ηγεμόνες της Δύσης

Για συμμετοχή στη Σταυροφορία εκδήλωσαν ενδιαφέρον οι Σέρβοι, οι Ούγγροι, οι Βλάχοι, ο πάπας, οι Βενετοί και ο δούκας της Βουργουνδίας. Όλοι προσέβλεπαν και στις επιτυχίες που τότε σημείωνε εκτός Πελοποννήσου ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, δεσπότης του Μυστρά.

1444 Ο Γεώργιος Καστριώτης επαναστατεί κατά των Τούρκων στην Κρόϊα

1444 Τα Σταυροφορικά στρατεύματα ηττώνται κατά κράτος από τους Τούρκους στη Βάρνα

1446 Ο Μουράτ νικά τον Δεσπότη του Μυστρά στο Εξαμίλιον

Ο Μουράτ μετά την ήττα των Σταυροφόρων κυνήγησε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο που υποχώρησε στο Εξαμίλιον. Ο Μουράτ συνέτριψε τις δυνάμεις και λεηλάτησε ξανά την Πελοπόννησο. Ο Δεσπότης του Μορέως έγινε φόρου υποτελής στον σουλτάνο.

1448 Ο Μουράτ νικά τον Ιωάννη Ουννιάδη και τους Ουγγροβλάχους στο Κοσσυφοπέδιο

1449 Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ανακηρύσσεται αυτοκράτορας 

Το 1448 πέθανε άκληρος ο Ιωάννης Η΄Παλαιολόγος. Τον θρόνο κλήθηκε να αναλάβει από τον Μυστρά ο δεσπότης Κωνσταντίνος Δράγασης Παλαιολόγος.

1453 Τον Απρίλιο άρχεται η πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τον Μωάμεθ Β΄

1453 29 Μαΐου Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως

1456 Η Αθήνα καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς

1460 Ο Μυστράς καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς

1461 Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας καταλύεται από τους Οθωμανούς